Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P5)
02/10/2020
(Tiếp)
Cảnh Tám
Nhà cô bán hoa, Ban đêm.
Loan (đang ngồi bên chông):
(hát nhịp bùa)
Ngào ngạt hương hoa gió thoảng đưa
Liềm trăng lơ lửng giữa song thưa
Hoa ơi! Ta sống nhờ hoa đó
Ta gửi vào hoa bao ước mơ.
(Loan mơ mang ngả vào tay chồng. bỗng có tiếng đập cửa rất to. Loan hoảng hốt ôm lấy chồng. Sĩ, chồng Loan định chạy ra mở cửa. Loan ngăn anh lại. Bọn Bồi Ba đạp cửa xông vào. Bồi Ba chỉ vào Sĩ)
Bồi Ba:aydebay du
Có phải là thằng này không?
Đồ đảng:
Dạ thưa, chính nó!
Bồi Ba:
Trói đầu nó lại!
Sĩ:
Các ông là ai, tôi có tội gì, sao lại bắt tôi?
Bồi Ba:
Tội gì à?
Tội dám làm phản nghịch
Dám làm chồng người đẹp của tao chứ tội gì nữa.
(Bọn đồ đảng bắt trói Sĩ, Bồi Ba xông tới bế bổng Loan)
Loan:
Cướp, cướp, cứu, cứu với, ai cứu giùm vợ chồng tôi.
Bồi Ba:
Cô em cứ la cho thoả thích
Bây giờ có trời cũng chẳng cứu được em.
Cho qua thương một tí đi, rồi qua tha cho, qua cho tiền nữa, rồi vợ chồng lại tha hồ hú hí với nhau (Đè Loan xuống sàn nhà. Loan cố giằng ra khỏi tay Bồi Ba. Sĩ uất ức vùng khỏi tay bọn đồ đảng, lao vào giật Bồi Ba ra khỏi người Loan, quật Bồi Ba ngã bổ nhào. Bồi Ba gượng dậy rút súng bắn liên hồi vào người Sĩ. Sĩ đổ sụp).
Loan (chạy tơi đỡ chồng):
Anh Sĩ, anh Sĩ.
Sao bay lại giết chồng tao. Quân giết người, quân giết người.
Bồi Ba:
Rút nhanh bay!
(Bọn chúng định bỏ vào thì Cai Tám và lính phủ doãn xuất hiện, đánh ngã chúng, trói hết chúng lại)
Cai Tám:
Bọn giết người sẽ phải đền tội. Giải hết chúng nó đi!
(Cai Tám và lính giải bọn Bồi Ba vào. Loan vẫn ôm chồng giữa sân khấu)
Loan:
Chồng tôi chết rồi, chúng nó giết chồng tôi rồi bà con ơi! (bà con hàng xóm ra)
Hát kỳ ba
Những tưởng chỉ là cơn ác mộng
Ngờ đâu sự thực quá tang thương
Bà con:
(hát tiếp)
Sinh lý tử biệt tình tan nát
Nước mất nhà tan cảnh đoạn trường
Loan:
(nam ai)
Bà con ơi! Hận thù này biết thuở nào nguôi
(Bà con đưa xác Sĩ vào, cùng hát hò đưa linh)
Nào ai hay, người dân bạc phận thế này.
Nào ai hay!
Loan:
(nam ai)
Kêu trời chẳng thấu, gọi đất chẳng hay
Nước non vẫn nước non này
Mà sao xương máu đắng cay mịt mùng
Bà con:
(hát tiếp)
Chung phận bạc, cùng chung ai oán
Biết ngày nào vén áng mây đen?
(Đèn tắt, chuyển cảnh)
Cảnh Chin
Nhà Khâm sứ Pháp
Khâm sứ:
Quyền bảo hộ Trung kỳ
Ta đây Khâm sứ Pháp
Giám sát các vua nước Việt
Ai lên ngôi, ai thoái vị, một tay ta
Quan lại Nam triều hết thảy gần xa
Đều phải ở trong vòng cương toả
Ta nuôi được một con chó giữ nhà rất khá
Tuy nó hay cậy thế chủ, cắn càn
Nhưng chuyện săn mồi được cái khá gian ngoan
Lính, sáng nay, ta đã cho gọi Bồi Ba
Vậy nó đã tới chưa?
Lính:
Thưa Khâm sứ
Có tin rất xấu
Bồi Ba đà bị bắt đêm qua!
Khâm sứ:
Nó bị bắt vì chuyện gì, ở đâu
Mà ai dám bắt người của tòa Khâm sứ vậy hè?
Lính:
Dạ, dạ
Đêm qua Bồi Ba đi chim gái ở bên Vĩ Dạ
Lỡ tay bắn chết người nên bị lính Phủ doãn còng tay.
Khâm sứ:
Cái thằng An Nam mạt hạng
Đánh chết cái tật rượu gái cũng không chừa
Thầy ký đâu?
Vậy, thằng Bồi Ba đã nộp
Bản danh sách nghĩa đảng Cần vương chưa?
Tiếng thư ký:
Thưa chưa
Khâm sứ:
Thế thì cái thằng chó này đã làm lỡ việc lớn
Nhưng dù gì ai cũng biết Bồi Ba là người thân tín của ta
Đứa nào dám bắt nó mà không thưa với ta một tiếng
To gan, to gan thật
Lính
Mời ngay cho ta quan phụ chính Nguyễn Thân.
Nguyễn Thân (ra):
Bỉ chức xin chào Khâm sứ
Chứ có chuyện chi mà ngài giận dữ làm vậy?
Khâm sứ:
Chuyện chi nữa
Lính Phủ doãn của Nam triều đã bắt người của Khâm sứ
Nguyễn Thân:
Sao lại có chuyện động trời đó
Thưa ngài
Lính Phủ doãn đã bắt ai?
Khâm sứ:
Bắt Bồi Ba chứ còn ai nữa!
Nguyễn Thân (bối rối):
Lớn chuyện rồi đây
Thưa quan lớn
Mà Bồi Ba bị bắt hồi nào
Ai đã cả gan ra lệnh vậy, quan lớn có biết không?
Lính Khâm sứ:
Bồi Ba bị bắt đêm qua
Và theo lệnh của Thừa Thiên Phủ doãn
Khâm sứ:
Đó, ông Phụ chính, ông thấy chưa
Việc Thành Thái thăng chức cho Đào Tấn
Tôi ngờ họ có mưu đồ đối phó với chúng ta
Nhưng ông cứ một hai chẳng đáng lo xa
Chuyện ông vua con nít với ông quan hát bội
Bây giờ thì ông thấy đấy
Dám tự ý bắt người của tòa Khâm
Phải chăng Đào Tấn đã xem thường bảo hộ.
Nguyễn Thân:
Dạ thưa Khâm sứ
Đào Tấn có gan trời cũng không dám xem thường bảo hộ
Chắc lão chưa biết Bồi Ba là tâm phúc của tướng quân
Lại chỉ vì cái thói hát bội gàn ương
Nên dại dột húc đầu vào đá
Khâm sứ:
Thôi chớ dài dòng nữa
Tôi giao cho ông Phụ chính
Đem Bồi Ba trả lại tòa Khâm
Tôi đang phải dùng nó vào một việc rất cần
Ông có làm được không, ông phụ chính?
Nguyễn Thân:
Dạ được, dạ được!
Khâm sứ:
Còn nữa
Ông phải theo sát hành tung Đào Tấn
Nếu hắn muốn muợn lộc quan để thỏa chí hát tuồng
Thì hãy ủng hộ hắn thêm bạc, thêm tiền
Còn nếu định nuôi mưu đồ phản nghịch
Thì phải diệt ngay từ trứng nước.
Nguyễn Thân:
Bao nhiêu giặc cỏ Cần vương nam bắc
Nguyễn Thân này còn có thể dẹp yên
Sá chi một tên Phủ doãn Thừa Thiên
Khâm sứ khỏi nhọc tâm
Bồi Ba sẽ yên lành trở lại
Còn Đào Tấn nếu đem lòng chống đối
Hạ quan sẽ có cách đưa ngay lão về vườn…
(đèn tắt, chuyển cảnh)
Cảnh Mười
Công đường Phủ doãn.
Thượng phương kiếm treo trên một bình phong
Đào Tấn:
(Xướng)
Bạc tóc trông người trên núi xa
Lòng ta chỉ có núi sông ta
Ngồi trên trướng phủ, nhìn gươm báu
Nhớ lại lời dân nghẹn xót xa
(với Đội Hiệp)
Chú Đội
Lời người dân ở chợ Đông Ba hôm trước, chú còn nhớ không?
Đội Hiệp:
Dạ thưa họ nói
Quan lại thời nay
Toàn một lũ sâu dân mọt nước
Bà lớn bày mưu, ông lớn ăn tiền
Việc nước nhà dù ngửa hay nghiêng
Quan lớn nhỏ chỉ lo đầy túi…
Đào Tấn:
Thấy rõ lòng dân lạnh nguội
Phải làm sao gieo lại niềm tin
Công đường treo chiếc gươm linh
Ta nguyện sẽ nêu cao công lý
Phải để cho dân còn thấy
Trong quan lại Nam triều người trung chính chưa hết đâu.
Chú Đội mấy hôm nay dân người ta bàn về chuyện Bồi Ba ra sao?
Đội Hiệp:
Ngoài phố người ta nói
Quan Phủ doãn chỉ bắt giam chơi ít bữa
Chứ đã chắc gì dám xử Bồi Ba
Người ta còn lo nếu lần này được Phủ doãn thả ra
Thì chắc Bồi Ba sẽ thành Trụ vương xứ Huế…
Đào Tấn:
Chú Đội, vậy thì
Công đường hãy mau chỉnh bị
Đặng ta thẩm vấn Bồi Ba
Đội Hiệp:
Đưa tội phạm Bồi Ba ra công đường thẩm vấn
(Hai lính đẫn Bồi Ba ra)
Lính:
Quỳ xuống!
Bồi Ba:
Mõa là người của ngài Khâm sứ
Không biết quỳ trước quan lại An Nam đâu!
Đào Tấn:
Thôi được, cứ để hắn đứng
Tội phạm Bồi Ba, ta hỏi
Cớ sao giữa thanh thiên bạch nhật
Dám ngang nhiên hiếp vợ, giết chồng
Coi luật vua phép nước như không
Khai rõ để ta luận tội
Bồi Ba:
Ông Phủ doãn, đừng mất công tra hỏi
Mõa có tội hay không, hãy để ngài Khâm sứ trả lời
Còn ông, nghe nói ông giỏi hát bội
Thì chỉ nên diễn vài lớp xem chơi
Chớ nhiễu sự ra oai với mõa
Đào Tấn (đập bàn):
Im miệng!
Ngươi quen cậy thế chủ
Gây ác khắp kinh thành
Tội chứng đã rành rành
Đừng mong thoát được lưới trời lồng lộng
Lính:
Thưa quan Phủ doãn
Có ngài Khâm sứ tới ngoài kia
Bồi Ba:
Ông Phủ doãn thấy chưa
Ngài Khâm sứ đã đến để đón mõa về rồi đấy
Đào Tấn:
Hãy tống giam nó lại
Rồi đón ngài Khâm sứ vào đây (Khâm sứ vào)
Xin mời quan Khâm sứ ngồi
Khâm sứ:
Mời quan Phủ doãn ngồi
Nghe danh ngài đã lâu
Giờ mới có được tiếp kiến
Đào Tấn:
Thưa Khâm sứ, được Khâm sứ đến thăm là vinh dự lớn của bản quan.
Khâm sứ:
Người Pháp chúng tôi rất trọng những người khí phách như quan Phủ doãn.
Tôi được biết, cựu hoàng Tự Đức đã phê tặng ông bốn chữ “Bất úy cường ngự”, không sợ uy vua (cười lớn). Còn triều thần cũng nêu gương ông bằng ba chữ “Thanh, thận, cần”, trong sạch, thận trọng, chuyên cần. Quan lại Nam triều chẳng mấy người được như ông. Thật đáng ngưỡng mộ, đáng ngưỡng mộ.
Đào Tấn:
Cám ơn ngài Khâm sứ quá khen
Hạ quan đây chỉ là một quan nhỏ
Chỉ biết lo tròn phận sự của mình
Khâm sứ có gì chỉ dạy, hạ quan xin nghe
Khâm sứ:
Từ ngày tân Phủ doãn nhận chức
Ta chưa có dịp chúc mừng
Nay xin đến mừng và có việc nhờ quan Phủ Doãn giúp đỡ
Đào Tấn:
Chắc là ngài muốn nói tới chuyện Bồi Ba
Khâm sứ:
Đúng vậy, cái thằng này nó được việc cho tòa Khâm lắm
Chỉ vì quá ham vui lỡ dại
Đã làm cho Phủ doãn nhọc công
Ta xin quan Phủ doãn vui lòng
Tội nhỏ chớ xé to rối việc
Cho tôi xin đưa nó về trách phạt
Để cho nó chừa cái tật cuồng ngông có được không?
Đào Tấn:
Thưa Khâm sứ
Chắc Khâm sứ chưa rõ
Tội Bồi Ba không nhỏ
Mà là tội lớn khó dung tha
Đây hồ sơ tội chúng của Bồi Ba
Khâm sứ hãy xem qua
Rồi cho biết phải trừng phạt thế nào cho đúng.
Khâm sứ:
Không cần đâu, quan phủ doãn
Dù có là tội lớn
Bồi Ba là người của tòa Khâm
Vậy tốt nhất ngài hãy trả về cho tòa Khâm xét xử
Đào Tấn:
Quan lớn hiểu cho
Bồi Ba đâu phạm tội với tòa Khâm mà với cả dân lành xứ Huế
Tội của Bồi Ba đây là
(hát khách)
Phạm luật triều đình, hắn giết chồng, hiếp vợ, cướp của, hại người, lại phạm tội ngay giữa phố, ngay giữa làng chứ có phải trong dinh ngài đâu, nên buộc phải chiếu luật hình mà xét trị.
Khâm sứ:
Ông Phủ doãn đã quá nóng giận rồi đó!
Đào Tấn:
(tiếp)
Đã gây tội lớn, lại ngông nghênh khinh nhờn cả luật vua phép nước
Lòng dân kinh thành đang căm giận nên Bồi Ba là
Nếu không trừng phạt khó an dân
Khâm sứ (nổi giận):
Thôi thôi, ông Phủ doãn
Tôi chỉ muốn ông hãy nể mặt tôi mà để tôi đưa người của tôi về
Đào Tấn:
Khâm sứ nhất quyết đòi người bất chấp mọi tội lỗi, mọi lý lẽ sao?
Khâm sứ:
Đúng vậy, cần chi phải dài dòng lý lẽ
Nói trắng ra
Mọi lý lẽ đang thuộc về chúng tôi chứ không phải các người
Đào Tấn:
Vậy thì đây
(hát khách)
Ấn tín giao ngài
Ngài hãy nắm ngay quyền Phủ doãn
Ngài ngồi vào đây, cầm lấy ấn tín, ký lệnh tha Bồi Ba đi
Còn tôi thì
Lui về quê cũ, bởi vì quan Tây kiêm Phủ doãn luôn rồi.
Mời ngài!
Khâm sứ (bất ngờ, lúng túng):
Thôi được, hôm nay ta tạm nhường ông một bước
Nhưng cứng đầu như ông chẳng hay hớm gì đâu
Tôi cho ông biết nếu Bồi Ba mà có bị làm sao
Thì ông khó mà yên với chính quyền Bảo hộ
Nhớ đó!
(tức tối vào)
Đào Tấn:
Tôi nhớ chứ
Đối đầu cùng Khâm sứ
Mọi chuyện tất sẽ rất khó khăn
Chú Đội, canh phòng Bồi Ba thật kỹ thật nghiêm
Ngày mai sẽ đăng đàn luận tội.
Đội Hiệp:
Tuân lệnh!
(Đèn tắt, chuyển cảnh)
Cảnh Mười Một
Trước ngục Phủ doãn. Hai lính canh
Lính A:
Này, thầy đội đã dặn
Phải canh phòng cẩn mật
Không được chút lơ là
Nếu để sổng Bồi Ba
Thì bọn ta sẽ ở tù mọt gông thay đấy
Lính B:
Mới đầu hôm mà đã buồn ngủ quá
Hay ta bày trò gì vui cho nó tỉnh người
Lính A:
Đúng đó, nhưng biết trò gì đây
Lính B:
Hay là tôi với anh thi hát đố chơi
Lính A:
Hay đấy, vậy anh thử hát trước coi
Lính B:
Tôi hát nhé
(nhịp tư)
Cái gì quý nhất trên đời
Cái gì quý nhất có lời sách ghi
Lính A:
Dễ ợt! Đố vậy mà cũng đố
Quý nhất trên đời là vàng chứ còn là gì nữa. Đúng chưa?
Lính B:
Sai!
Lính A:
Không vàng thì ngọc
Lính B:
Cũng sai
Lính A:
Thì kim cương mã não
Lính B:
Sai tuốt!
Tôi cho biết tôi đố đây là xuất nhân chứ không phải xuất vật, anh nghĩ lại đi!
Lính A:
Xuất nhân tức là đố người, sao không nói sớm
Thế thì đúng rồi, quý nhất trên đời là cha mẹ
Vậy nghe đây
(nhịp tư)
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Quý nhất trên đời là công cha nghĩa mẹ, đúng chưa nào?
Lính B:
Cũng chưa thật đúng
Lính B:
Ngó bộ anh đố mẹo phải không?
Không phải cha mẹ thì phải là vợ con, đúng rồi
(hát tiếp)
Nhất vợ rồi mới nhì trời
Vợ là quý nhất trên đời, cấm sai!
Lính B:
Vẫn sai như thường!
Lính A:
Thế thì, thế thì, tôi chịu đấy
Anh thử giải xem nào
Lính B:
Nghe đây
(nhịp tư)
Dân là quý nhất trên đời
Dân là quý nhất chính lời sách ghi.
Lính A:
Rõ ràng anh xạo tôi, dân mà quý cái cóc khô gì, nhất là thứ dân đen như bọn mình. Mà làm gì có sách nào ghi bậy vậy?
Lính B:
Xạo anh làm gì
Tôi nói có sách, mách có chứng hẳn hoi. Sách Mạnh Tử, tập 2 trang 8 có ghi rõ “Dân vi quý xã tắc thứ chi quân vị khinh”. Thấy chưa, nói thật đầy đủ, cái câu ấy có nghĩa là:
Dân là quý nhất trên đời
Quan thì xã rác vua thời đáng khinh
Lính A (bịt miệng B):
Phạm thượng, phạm thượng
Đứt đầu, đứt đầu
Mà sao cứ vơ đũa cả nắm thế
Quan như Đào Tấn, vua như vua Thành Thái sao lại đáng khinh được?
Lính B:
Vua như vua Thành Thái, quan như quan Đào Tấn thì thời nay được mấy người. Còn lũ hại nước hại nước thì đếm sao xuể. Cả cái thầy Bồi Ba mà cũng được gọi là quan, quan Bồi tây. Bởi vậy người ta mới hát rằng
(nhịp tư, cả hai cùng hát)
Mấy đời bánh đúc có xương
Mấy đời quan lại biết thương dân lành
Mấy đời vua được anh minh
(Còn nữa)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P6)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P7)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P1)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P2)
