Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P2)
02/10/2020
Thanh gươm hát bội (tiếp)
…..
Nhân vật:
Đào Tấn
Vợ Đào Tấn (Diệu Tiên)
Chi Tiên (con gái Đào Tấn)
Thành Thái
Đội Hiệp
Cai Tám
Võ Đình Phuơng
Nguyễn Thân
Loan
Sỹ
Khâm sứ Pháp
Bồi Ba
Ca sĩ
Bà mẹ mất con
Thị vệ vua Thành Thái
Một số lính triều, đồ đảng của Bồi Ba, dân và một số vai phụ khác
Lớp giáo tuồng
Võ Đình Phương:
Xao xuyến tấc lòng dân nước
Bàng hoàng cảnh huống vua quan
Chiếu Cần Vương chưa nhạt màu son
Cờ khởi nghĩa vẫn phô sắc thắm
Võ Đình Phương danh tánh
Chức tham biện hiệu thư
Lãnh chiếu vua từ chốn kinh sư
Vào Bình Định tìm về Vinh Thạnh
Nơi ấy Đào Công ẩn tánh
(Để) Mời người lại ra chung gánh giang san
(Ta đây) Tạc lòng son vẹn chữ ân tình
Trông ải thắm nài chi bạt thiệp
Hát nam xuân
Bạt thiệp nài chi viễn lộ
Rộn tấc lòng tình cũ ân xưa
(Như Đào Công Mộng Mai đây)
Giao long luống đợi mây mưa
Tài cao, đức trọng, phò vua, giúp đời
Rừng xa đã sáng nhành mai
Trống tuồng đã giục từng hồi đâu đây (vào)
Cảnh đường
Đường làng Vinh Thạnh
Tiếng trong màn: Mau mau đi xem hát bà con ơi!
(Dân làng ra)
Dân 1:
Các ông, các bà chờ tôi với. Tôi ở đồng về mới biết đêm nay có hát ở nhà ông Đào, ăn bậy một miếng rồi đi ngay chỉ sợ trễ hát.
Dân 2:
Có ai biết hôm nay ông Đào cho hát tuồng gì, mà mời đào kép nào về sắm tuồng vậy?
Dân 3:
Nghe nói bữa nay là ngày giỗ cha ông Đào, ổng cho hát cúng bổn tuồng “Khuê các”. Chính ông Đào cùng vợ con sẽ sắm vai cùng với Bát Phàn, Đội Hiệp.
Dân 4:
Thế thì thật là may mắn
Tuồng hay, đào kép cũng hay
Chúng ta phải đi nhanh kẻo trễ (cùng vào)
Cảnh Một
Nhà Đào Tấn. Đào Tấn đang thắp hương vái trước bàn thờ. Dân làng lục tục kéo đến, im lặng ngồi xem.
Đào Tấn:
Con Mộng Mai Đào Tấn
Thành kính vái phụ thân
Ngày giỗ người con thắp nén hương
(Và) Xin dâng lễ lớp tuồng “Khuê các”.
(Đào Tấn vào rồi ra trong vai Lý Khắc Minh. Võ Đình Phương cũng vừa đến và ngồi xem cùng dân chúng)
Lý Khắc Minh:
Bát ngát cơ đồ xã tắc
Băn khoăn tôn miếu giang san
Như lão đây
Ăn lộc vua tóc đã điểm ban
Đeo ấn nước đầu thêm trổ bạc
Lào nghĩ lại, khi Triệu thị nó đoạt Nguyên triều cơ nghiệp nó lại giao cho lão hạ ngục chánh cung, hẹn mười ngày phải đem hành quyết. Thời hạn sắp hết rồi mà lão nhất kế nan thi, chưa tìm được cách chi giải cứu.
Tưởng tới ngặt đà quá ngặt
Nghĩ thôi nghèo thật nên nghèo
Khôn cầu hiền trước dụng mưu
Khó mướn thánh xưa giúp kế
Phải chi một chánh cung còn dễ
Khốn vì người đang lúc mang thai
Chao ôi! Tâm trung hoảng hốt
Phúc lý đê mê
Thôi thôi
Dù Khổng Minh có mặt lúc ni
Tưởng cũng phải bó tay ngồi ngó.
(Ngồi lắng nghe cha, bước ra)
Xuân Hương:
Dạ thưa cha, con thấy cha
Lo việc nước, ăn không ngon, nằm không ngủ
Nên chi
Chạnh lòng con, ân chưa báo, nghĩa chưa đền
Xin phụ thân bớt nỗi ưu phiền
Cho tiểu nữ bày lời ngu thiển
Khắc Minh:
Chớ chuyện chi, con cứ nói
Xuân Hương (Do vợ Đào Tấn đóng):
Còn ba ngày chánh hậu lâm hình
Con xin
Được thế mạng để cứu người thoát nạn
Khắc Minh:
Chợt nghe qua lời trẻ
Xui đau xót lòng già
Con ơi
Gái thơ ngây còn lo trả ơn cha
Vậy mà
Già đầu bạc chẳng phương đền nợ nước
Nhưng mà con ơi kế này là
Kế cầm dao cắt ruột
Lòng cha nỡ sao đành
Xuân Hương:
Dạ thưa cha…
Khắc Minh:
Á thôi!
Trẻ dừng lời day dứt giữa thâu canh
Con hãy vào trong đi để cho cha
Lo vắt óc tìm phương gỡ rối
Bích Hà (Do con gái Đào Tấn, Chi Tiên đóng):
Thưa cô, nãy giờ ngồi ở ngoài, con nghe hết
Cô liều một thác lâm hình thay chánh hậu
Nhưng ông không nỡ đành phụ tử sinh ly
Vậy hãy cho con vì nước gỡ nguy
Để đền đáp ân sâu chủ bộc
Khắc Minh:
Chớ đứa nào nói chi đó?
Bích Hà:
Dạ thưa ông, con là Bích Hà đây!
Khắc Minh:
Vậy chứ con định thưa chi?
Bích Hà:
Tiểu tỳ xin thay tiểu thư thế mạng chánh cung
Để lão gia liệu lo đường cứu nước
Khắc Minh:
Chao ôi!
Chưa yên phía trước
Đã rối đằng sau
Quả nô tỳ bại lộ cơ mưu
Vung gươm báu chém quân gian tặc
Xuân Hương:
Xin cha đừng nghi hoặc
Cho con trẻ tỏ phân
Bích Hà vốn trung can
Là nữ tỳ tâm phúc
Khắc Minh:
Thôi lỡ ta tha lần này, từ nay đừng có chen vào việc lớn mà chết đó nghe!
Bích Hà:
Thưa lão gia
Phải đâu thân bếp núc
Không biết nghĩa giang sơn
Con đây, học câu “Thủ nghĩa thành nhân”
Xin được xả thân giúp nước
Thôi thôi
Chẳng được tròn nguyện ước
Há tiếc mảnh dư sinh
Lãnh gươm linh trọn tấm lòng thành
Về chín suối cho xong một kiếp
Khắc Minh:
Oanh liệt thôi oanh liệt
Hy kỳ thật hy kỳ
Một con én nhỏ băng mưa gió
Một giọt nắng mai rạng đất trời
Khương Hoành:
Dạ dạ!
Việc đã nên rất gấp
Không thể lỡ thời cơ
Tạ Kim Hùng vâng lệnh Thái sư
Đưa chánh hậu lâm hình nịch sát
Đèn đuốc sáng bừng mặt đất
Trống chiêng bước giặc đã gần
Khắc Minh:
Bớ các con, các con mau mời lệnh bà ra đây
Thưa lệnh bà
Tình thế vô cùng quẫn bách
Kim Hùng gươm giáo bủa vây
Xin lệnh bà hãy đổi xiêm y cho Bích Hà của lão đây
Bích Hà
Đổi xiêm y con kíp sửa sang
Xuân Hương
Sửa yên mã con mau chuẩn bị
Khương Hoành
Con khá theo cùng chị
Phò bà lại quê nhà
Việc kinh quyền cứ để mặc cha
Cơn hoạn nạn lưu ly khó tránh
Bích Hà:
Thưa lão gia, thưa tiểu thư
Mặt nhìn mặt nghìn lời khôn nói
Tay chia tay lệ ngọc chứa chan
Một lạy xin dâng hai chữ bình an
Trăm năm quyết đền ơn phủ dục
(hát nam)
Phủ dục ơn sâu dốc báo
Giữ một lòng ngay thảo nào sai
Xuân Hương (hát tiếp):
Hạt sầu lợt đợt cành mai
Bơ vơ chiếc nhạn lạc loài kêu sương
Chánh cung (tán):
Ân nhân ơi
Nước chảy hoa trôi thương tiếc bấy
Người còn kẻ mất ngậm ngùi thay
Nát lòng lưng ngựa câu ly biệt
Một tiếng nhạn cô lệ buốt trời
(quỳ lạy Bích Hà – hát nam)
Dư sinh còn đội ơn người
Đài mây bia tạc muôn đời rạng danh
Khắc Minh:
(hát tiếp)
Khuyên con nhẹ bước trường chinh
Vuốt an ai oán mở vành gian nguy
Tất cả (hát nam):
Nỗi biệt ly kẻ đi người ở
Dứt ân tình lên ngựa, lui chân
(Võ Đình Phương từ từ đứng dậy, vái chào)
Đào Tấn:
Kìa, Võ đại huynh, sao người lại có mặt ở đây?
Võ Đình Phương:
Chào quan huynh, cháu chị và các cháu
May mắn cho tôi khi được xem quan huynh và gia quyến diễn tuồng
Thật danh bất hư truyền
Gia đình Đào Công quả là một gánh hát độc nhất vô nhị.
Đào Tấn:
Quan huynh quá khen
Chẳng qua hôm nay là ngày giỗ phụ thân
Nên đệ cùng thân quyến
Dâng lễ mọn bằng bổn tuồng mới nhuận sắc
Thưa quan huynh
Có việc gì mà quan huynh
Vượt nghìn dặm về nơi thôn dã
Để viếng thăm bạn cũ cựu triều
Võ Đình Phương:
Thưa quan huynh
Đệ về đây là thừa mệnh tân vương
Chuyển chiếu chỉ mời người lai kinh phụng sự.
(đưa chiếu thư cho Đào Tấn)
Đào Tấn:
Xin cảm tạ hoàng ân!
Đức vua Đồng Khánh muốn gọi ta trở lại triều ca ư? (Cầm chiếu thư)
Như vậy là đức vua triệu ta “Tham tá các vụ” thăng “Quan lộc tự khanh”. Biết tính sao đây?
Võ Đình Phương:
Nhận chiếu vua quan huynh có vẻ không vui
Hình như người có điều chi khó xử?
Đào Tấn:
Đây có bài thơ di chúc đệ viết sẵn cho các con, đại huynh xem thử (đưa Võ Đình Phương một bài thơ)
Võ Đình Phương (đọc):
Các con chưa hiểu sự đời
Chức quyền đâu phải phận người văn chương
Phong trần cha đã ê xương
Chớ chen vào chốn quan trường nhục thân
Điều quan huynh khuyên cũng là điều đệ tâm đắc
Nhưng quan huynh ơi
Nếu những anh tài như quan huynh đều xuôi tay ngoảnh mặt
Thì chốn triều trung
Bọn Nguyễn Thân, Trương Như Cương sẽ thoả sức hoành hành
Ai sẽ giữ nước non, ai sẽ cứu dân lành
Ai sẽ ngăn nổi lòng tham của người Pháp
Đào Tấn:
Thôi, quan huynh nói chí phải
Ơn vua phải đáp, nợ nước phải đền
Ta sẽ cùng người phụng chiếu lai kinh.
Võ Đình Phương:
Như vậy, xin quan huynh hãy gấp gấp đăng trình
Đào Tấn (gọi vào trong):
Chú Đội!
Đội Hiệp (ra):
Thưa thầy cho gọi
Đào Tấn:
Chú cùng các anh em
Hành trang hãy mau thu xếp
Để cùng ta trở lại kinh thành
Vợ Đào Tấn:
Thưa phu quân, ông lại lai kinh tái quan
Lòng tôi lại ngổn ngang trăm mối
Đào Tấn:
Vua đã ban chiếu gọi
Tôi phải hồi kinh chứ còn biết làm sao
Bà và Trúc Tiên thong thả ra sau
Trúc Tiên sẽ cùng cha đi trước
Thôi đành
Xếp hành trang trở lại kinh kỳ
Cùng bạn hữu liệu lo việc nước
Hát nam xuân
Việc nước trăm bề nguy khó
Tay buồm đành liệu gió mà đưa
Vợ Đào Tấn (hát tiếp):
Vuông tròn nghĩa cũ tình xưa
Thăng trầm, vinh nhục, nắng mưa, chia cùng
Đào Tấn:
Lao xao sóng vỗ ngọn tùng
Gian nan là nợ anh hùng phải vay
Tất cả:
Xin chúc người hai chữ bình an
Cảnh Ba
Dinh Đào Tấn ở Huế
Đào Tấn:
(Thán)
Non sông nơi nơi khói lửa dậy
Trong tiệc rượu vua bữa bữa đầy
Khói lửa dường kia, rượu dường ấy
Hoài bão bao giờ tới được đây
(Nói)
Những tưởng được triệu về kinh lo quốc sự
Chẳng ngờ về đây chịu chung phận tôi đòi
Mặc nước dân trong lửa bỏng dầu sôi
Vua bảy ngày yến lớn, ba ngày tiệc nhỏ
Tôi phải làm gì bây giờ
Tay tham biện khó cản vua sa đoạ (thì)
Bút người thơ phải nhắc chúa nhục vong nô
Tôi phải viết, tôi phải viết đây
Chao ôi! Sinh hoạt vua ta nay thật giống chuyện vua Trụ ngày xưa
Bọn hồ ly tinh khác chi lũ tây dương bảo hộ
Trầm hương các chuyện xưa tôi kể
Sẽ giúp người nay tỉnh giấc mê dài
(Ngồi vào bàn viết. Tiếng đế ngâm)
Lũ bạch quỷ hồ ly lông trắng
Đây cung cấm Trụ vương xưa hay Đồng Khánh bây giờ
Trút oán hận nước non lên những trang giấy trắng
Cho tiếng hát cung đàn thành kinh lễ, kinh thi.
Võ Đình Phương (ra):
Quan huynh, quan huynh (Đào Tấn đang say mê viết, không nghe thấy. Phương phải vào trong phòng văn gọi)
Thưa quan huynh, quan huynh đang làm gì mà say mê làm vậy?
Đào Tấn (giật mình):
Võ đại huynh
Xin đại huynh thứ lỗi vì đệ đang mê mải với một lớp tuồng đắc ý
Võ Đình Phương:
Lớp tuồng gì vậy, thưa quan huynh?
Đào Tấn:
Đó là lớp tuồng Trụ vương nghe lời Đát Kỷ đốt gươm trừ yêu trong bổn tuồng mới mà đệ đang soạn, tuồng “Trầm hưong các”.
Võ Đình Phương:
“Trầm hương các”, có phải là ngôi đền thờ tượng thần Nữ Oa làm bằng gỗ trầm hương trong sách Phong thần.
Đào Tấn:
Thưa đúng vậy!
Võ Đình Phương:
Như vậy chắc quan huynh muốn
Mượn tích Trụ vương xưa nói chuyện triều chính bây giờ
Khi cung cấm bị lũ hồ ly khuynh đảo
Đào Tấn:
Đại huynh đã hiểu được ngu ý của đệ
Thưa quan huynh
Đệ thấy đã đến lúc huynh đệ ta không thể nhắm mắt làm ngơ, chúng ta phải nhập cuộc thôi đại huynh.
Võ Đình Phương:
Nhập cuộc ư? Nhưng bằng cách nào?
Đại huynh là tham tá, còn đệ cũng chỉ là tham biện, gang thép đâu mà nhập cuộc.
Đào Tấn:
Quan tham tá, tham biện có thể không nhập cuộc được
Nhưng nhà soạn tuồng, nhà thơ thì đã đến lúc nhập cuộc rồi
Võ Đình Phương:
Nhưng nhập cuộc thế nào đây, thưa quan huynh?
Đào Tấn:
Theo thiển ý đệ
Chức quan ta tuy nhỏ
Nhưng tuồng hát của chúng ta lại lớn vô cùng
Nó là tứ thư, ngũ kinh của chúng dân
Nếu ta khéo vận dụng thì
Tuồng hát có thể giúp đổi mới lễ nghi, phong tục, đạo đức và đổi mới cả chính sự của đất nước!
Võ Đình Phương:
Tuồng hát có thể giúp đổi mới cả chính sự ư?
Đào Tấn:
Đúng vậy, nhưng muốn thế tuồng hát phải tự đổi mới chính mình
Dùng tích cũ luận bàn sự mới
Nói người xưa mà gợi đến ngưòi nay
Chắc quan huynh cũng thấy
Nam triều ta mục nát
Bởi lễ, nghĩa, liêm, sỉ
Bốn rường cột kia nay mục ruỗng rồi
Vua thì như Trụ vương, còn bọn Pháp kia khác nào một lũ Hồ ly
Vô lễ, vô nghĩa, vô liêm, vô sỉ…
Sự thật ấy
Tuồng hát phải vạch cho dân chúng thấy
Đây đại huynh xem thử mấy lớp tôi vừa viết xong trong “Trầm hương các”
Võ Đình Phương:
Thật hay, thật hay
Cái cảnh Đát Kỷ dạy Trụ vương nhảy múa chắc là việc mấy mụ me Tây dạy Đồng Khánh nhảy đầm. Còn cảnh lũ Hồ Ly hội yến giả quần tiên khác chi chuyện bọn ngoại bang đắc thắng. Đệ thích nhất cảnh Trụ vương uống sâm banh còn Đát Kỷ uống sữa bò…
Thế chừng nào đại huynh cho diễn bồn tuồng “Trầm hương các”?
Đào Tấn:
Anh em đào kép trong dinh đã tập sắp xong tuồng.
Tôi định cho ra mắt vào dịp lễ vạn thọ sắp tới, càng có nhiều người xem càng hay.
Còn bây giờ, mời quan huynh xem thử một vài lớp và góp ý kiến cho đệ
Chú Đội Hiệp, chú cho diễn lớp tuồng Đát Kỷ Trụ vương
(Còn tiếp)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P3)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P4)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P5)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P6)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P7)
>> Thanh gươm hát bội – Mịch Quang (P1)
