Nỗi lòng bà mẹ – Kịch bản Tuồng
26/10/2020
*************
(Viết dựa theo chất liệu trong “Hòn đất” và”Gia đình Má Bảy”
và trong các mẩu chuyện vùng
Liên Khu V thời chống Mỹ)
*********
Nhân – Vật
___
Bà Hội : Bà mẹ Sơn
Mây : Con gái bà Hội
Bà Tú : Mẹ anh Tú, cán bộ
Bông : Nữ du kích
Sơn : Ác ôn, con bà Hội
Cố vấn Mỹ :
Một số du kích, dân, và lính ngụy.
——–o——-
Chuyện xảy ra ở vùng Duyên Hải Liên Khu V
Vào những năm 1964 – 1965
Chú ý: Nói lối, hưỡng kẽ, hát, trong vở nầy, đề nghị cứ giữ bản sắc truyền thống, như các vở của Đào Tấn, không “cải biên”
Hồi I
********
CẢNH I
***********
Nhà bà Hội, nhà tranh vách đất – trên bàn thờ đang đèn nhang và hoa quả, Bà Hội thắp nhang vái, xong ngồi, tự sự
BÀ HỘI: Tôi đây, Trót nửa đời làm thân ở mướn
Nay sớm hôm nghề gốm sinh nhai
Con hiếm hoi một gái một trai
Gái mười tám, (còn trai thì…)
Nói ra thêm nhục;
(Quay lại bàn thờ)
Ờ, đã tàn nén nhang rồi;
(Bà quay vào trong gọi) (Mây ơi)
MÂY (ra) : Má gọi gì con?
BÀ HỘI: Cúng cha đã xong rồi con mang mấy trái cam với rổ bắp lại cho bác Tú đi!
MÂY: Dạ! Để rồi con đi
BÀ HỘI: Hẹn lần hẹn lữa rồi quên đấy. Nhà mình bây giờ
Khỏi cái cảnh đầu đường xó chợ
Khỏi phải đi mua đất đắp nồi (là)
Nhờ công ơn cách Mạng đổi đời
Nhờ anh Tú thương yêu dìu dắt (đấy con à)
MÂY: Dạ con đi ngay đây mà. Với lại anh Tú ảnh đi họp trên huyện đã về đâu mà
(Mây vào lấy cam và ngô mang đi)
(Mây vào)
BÀ HỘI (nói một mình) (Nghĩ cảnh nhà bà Tú có phước thật!)
Con (thì) lãnh đạo cả dân cả nước
Mẹ (thì) chỉ huy phụ nữ đấu tranh
(Còn cảnh tôi thì)
Trai đầu lòng đi theo giặc hại dân
Gái mới lớn chưa làm gì nên việc
Không biết cái kiếp trước tôi là kiếp gì mà kiếp này tôi bạc phước như vậy?
(Bà Tú ra, vào nhà)
BÀ HỘI: Kìa chị Tú, mời chị ngồi chơi!
BÀ TÚ: Thím à
Có tin trên cho biết
Địch sắp đánh làng mình
BÀ HỘI: Vậy sao chị?
BÀ TÚ: Thím thấy đấy! Thằng Mỹ nó ác là chừng nào
Đổi máu xương (mình) đuổi Pháp vừa xong
Nay thằng Mỹ (nó) toan giành trở lại
BÀ HỘI (thở ra) Thiệt là không sống được với lũ nó mà
BÀ TÚ: Tin trên còn cho biết là
Bọn biệt kích đã kéo đến thị xã
Thằng……à…… thằng
Thằng…chỉ huy nó tàn ác vô cùng
BÀ HỘI: Vậy thì mình có phải tản cư như hồi chống Pháp không chị?
BÀ TÚ: Chỉ tản cư trẻ con thôi; Bây giờ khác hồi chống Pháp lắm. Kinh nghiệm các nơi cho biết là
Phải ở lại để đấu tranh chánh trị
(Thì) mới mong gìn giữ được xóm làng.
Tôi đến bàn với thím về chuyện đó đây. Tối nay, mời thím lại đằng tôi
Nghe cấp trên phổ biến kỹ càng (để khi). Bọn chúng đến (thì) sẵn sàng đối phó (nghe thím)
BÀ HỘI: Dạ tôi sẽ đến!
BÀ TÚ: Thôi tôi còn đi báo tin cho bà con trong xóm)
(Mây về vừa lúc bà Tú đứng lên)
MÂY: Kìa, Bác Tú, cháu mới ở đằng nhà bác xong
BÀ TÚ:À Mây, ra bác nói cái này
(Nắm tay Mây ra ngoài)
Mây à, tin cấp trên cho biết
Thằng Sơn sắp về đấy
Tin cho biết đích xác rằng
Nó là ác ôn khét tiếng lâu nay.
Được lệnh Mỹ về đây chém giết (Đấy con à!)
MÂY: Dạ! chuyện ấy con đã biết…
Thật nhục nhã quá chừng (Bác ạ)
BÀ TÚ: Cháu hãy bình tĩnh đã, chuyện này bác dấu Má cháu chỉ nói cho cháu biết thôi, cháu phải dần dà nói cho má cháu rõ, để
Khi thằng Sơn đặt bước về nhà (má cháu khỏi)
Vì tình cảm mà lầm mưu địch (nghe cháu)
MÂY: (thở ra) (Dạ)
BÀ TÚ: À còn công việc của cháu, anh Tú đã phổ biến với cháu chưa?
MÂY: Dạ rồi!
BÀ TÚ: Vậy thôi bác về. Cháu lựa lời cho khéo nghe
MÂY: Dạ
BÀ TÚ: (Bước vào nói với bà Hội)
Thôi, tôi về đây thím Hội à, tối nhớ đến họp nghe thím
BÀ HỘI: Dạ (Ra đằng sau )
( Mây từ ngoài vào)
MÂY: (Thẫn thờ )
Thán Nhục ơi là nhục
Đau quá là đau
Giặc nước chưa lui, giặc nhà đã tới
Cơ sự này, tôi biết liệu sao xong……..
(À mà thôi!) Tội ác ai làm người ấy chịu
(Phần tôi chỉ biết theo lời mẹ khuyên, theo lời Đảng dạy)
Tình dân lo đáp, nghĩa nước lo đền
(Ngồi gục đầu…)
BÀ HỘI (ra): Mây, con làm sao vậy?
MÂY (Giật mình lúng túng) – Dạ… Không
BÀ HỘI: Này! con đã biết việc gì chưa?
MÂY: Việc gì hả má?
BÀ HỘI: Chuyện địch sắp về đây khủng bố
Dân làng mình sửa soạn đấu tranh (con chưa nghe sao?)
MÂY: À, ạ con nghe rồi, mà ……..
(Mây nói nửa chừng im bặt)
BÀ HỘI: Mà sao nữa con?
MÂY: (Nói riêng) Mà còn dấu làm quái gì nữa
(Với Bà Hội) À mà còn tệ hơn nữa kia má à
BÀ HỘI: Gì mà tệ hả con
MÂY: Người làng mình theo giặc hại dân
Dẫn lũ giặc về đây bắn giết (đó má à)
BÀ HỘI: (Nhắc lại, giọng ngẫm nghĩ)
Người làng mình theo giặc hại dân mình
Dẫn đường giặc kéo về đây bắn giết ..
Là ai vậy con?
MÂY(Bực bội) – Người nhà mình đấy chứ còn ai nữa
BÀ HỘI (lo lắng) Bay nói… thằng Sơn?
MÂY: Chớ còn ai nữa
BÀ HỘI: Hoảng hốt! Thật vậy sao Mây Con nghe ai nói vậy?
MÂY: Tin mật của tình báo
Từ trên huyện đưa về (thôi con đi nhổ mạ đây)
(vào)
BÀ HỘI: Nếu vậy là chắc lắm rồi…
(Bà sững sờ một lúc)
(Nói vậy) Quả thằng Sơn nó theo giặc một bề
(Đau xót) Nay nó lại kéo về đây bêu diếu
( Có khổ không hở trời)
Thán Có phải kiếp người là khổ cực
Hay đời phụ nữ lắm bi ai
Sơn ơi! Thằng con trai ác kia ơi! Mày học ai mà!
Tham vàng bỏ nghĩa theo loài giặc
Nhục nhã lòng tao trót đẻ mày
(Sơn ơi! Năm xưa tao)
Khóc sưng mắt vì thương mày bị bắt
(Bây giờ tao lại) Tức bầm gan bởi mày theo giặc hại dân
Lâu nay tôi nghe đồn nó theo giặc hại dân tôi không tin, tôi nghĩ rằng
Chẳng hơi đâu mà nghe miệng thế gian
(Tôi đâu có nghĩ rằng)
Trò phản bội đã quen tay đứa ác (rồi)
(À thôi thì thà rằng)
Việc bạo ngược nó làm đâu khuất mắt
(Rồi thì) Mưu giết người. người giết nó cho cam
(Nay nó lại) Dẫn xác về cố hại dân làng
(Có khác gì nó ) Đem tro trấu bôi lên mặt mẹ
À mà quên, con Mây nó đi nhổ mạ rồi, tôi phải gánh nồi ra chợ
(Vào lấy quang gánh ra- Hạ màn đường)
Chao ôi! Bởi tôi bạc phước, hay bởi ai tàn tệ ?
Bởi giặc hung tàn hay đời lắm trầm luân
(Hay) Bởi công tu kiếp trước chưa tròn
Nên khiến phải kiếp này nặng nợ?
Nam ai Nặng nợ xưa vay nay trả
Mẹ ở lành con hóa yêu tinh
Mẹ mong sống cảnh thanh bình
Con đưa đường quỷ chiến tranh kéo về
Mịt mù khói tỏa bờ tre
Khói kia có biết ủ ê dạ này?
(Vào)
CẢNH II
(Mây từ trong ra, mặc quần áo du kích……
Vẻ mặt phấn khởi)
MÂY (Với khán giả) May quá! Các anh chị đã kết nạp tôi vô du kích rồi, vậy mà tôi cứ nghĩ là
Có anh trai theo giặc làm càn chắc tôi phải chịu lây ảnh hưởng (chớ)
Hồi nãy con Bông nó đến báo tin xã đội gọi ra để giải quyết lá đơn tình nguyện nhập du kích của tôi, trống ngực tôi nó đập đùng đùng, tôi lo hết chỗ nói!
Không ngờ tới nơi, anh xã đội phó ảnh nói một cái nhẹ như không!
(Mây nhẹ nhõm lấy cây súng ra ngắm ngiá vuốt ve hồi lâu, cầm cây súng, nhìn vào xa xôi)
Mà tôi nghĩ anh Sơn quá tệ thật ! Anh Sơn à
Quyết theo giặc, anh quên thôn quên xóm
(Em đây) Sống với làng em giữ xóm giữ thôn
(Nay mai, rủi mà anh em mình gặp nhau giữa trận, nếu mà …)
Súng anh chĩa vào làng
(Thì súng em )…..(Đau khổ)
Súng em nhằm hướng giặc (đó anh à)
(Bông từ trong mang súng ra, Mây không nhìn thấy)
BÔNG: (Chỉ Mây nói với khán giả): Cái con này
Ngày thường trông nhút nhát
(Mà bây giờ) Coi bộ điệu khá ghê
(Hô to) Bắn!
(Mây giật mình quay lại)
MÂY: Con khỉ! Làm tao hết hồn!
BÔNG: Đấy! Mày thấy tao nói đã hay chưa? Cách mạng chớ có phải phong kiến đâu mà anh ăn mặn em khát nước
(Mây đang theo đuổi ý nghĩ riêng không nghe)
Kìa làm gì mà đứng im như tượng đó vậy? (Vỗ vai)
Đi! hai đứa mình, ra người bãi tập bia chớ. Đứng đây mà ngắm gió à?
Thôi đi mau kẻo các chị chờ!
(Nắm tay Mây lôi vào. Đèn tắt)
Chuyển cảnh
CẢNH BA
Nhà bà Hội
Bà Hội đang mơ một giấc mơ giữ dội, cảnh làng bị giặc đốt đỏ rực, Bà Hội hốt hoảng chạy ra gọi lớn “Bà con ơi! Giặc nó đốt làng rồi” Bà chạy khuất thì thằng Sơn xuất hiện như một con quỷ dữ, lia súng bắn hàng loạt đồng bào, hắn cười man rợ đi vào. Tên Mỹ ra tay lăm lăm khẩu súng lục. Vừa thấy Mây chạy ra hắn vồ lấy định cưỡng hiếp. Bà Hội ra kịp giằng lại hắn bắn một phát súng. Đèn tắt, đèn sáng lại. Bà Hội trong dáng tỉnh cơn mê, nhìn quanh rồi nói.
BÀ HỘI: Ủa mà tôi chiêm bao đấy mà (Bà nhìn đống nồi đất vỡ nát giữa nhà, lắc đầu vừa buồn vừa lắc đầu nói)
(Ức thật: Hôm qua tụi biệt kích nó đập của tôi một chục cái nồi, Hà!)
Oán Trong trẻo vừng đông vừa tỏa sáng
Mịt mù giông bão đã tràn qua
Giận mưu thâm độc quân xâm lược
Chuyện nước chưa xong đến chuyện nhà!
(Nói) Giặc Pháp mới rút ra
Đã tràn qua giặc Mỹ!
Nhớ thủa trước đời tôi khổ ài,
Phải mua từng cục đất đắp nồi
Cách mạng bùng lên đổi đất thay trời
Có nhà ở có đất trồng đất nắn
(Hình như) Giặc nó ghét dân nghèo no ấm
(Nên nó lại) Kéo về đây cướp của giết người
(Nó mà chiếm được xứ này thì tôi lại phải)
Bán nhà đi mua đất đắp nồi
(Và con Mây… Con Mây của tôi nó đang lớn
Lên mơn mởn kia… Con Mây của tôi cũng sẽ…)
Bị chúng cướp như cướp tôi ngày trước…
(Đã vậy mà thằng Sơn, thằng anh nó)
Cam theo giặc không biết nhơ biết nhuốc
(Sơn) Mày học thói ai ưa việc bạo việc tàn
(Nay mầy lại) Dẫn giặc về ruồng bỏ xóm làng
(Có khác gì mầy) Dẫm gót sắt lên trái tim của mẹ?
(Mây chạy ra quì xuống)
MÂY : Nói lỗi ai
(Má ơi) Anh Tú đã bị bắt
Anh Sơn quá bạo tàn (Má ơi)
BÀ HỘI: Kìa Mây con nói sao?
MÂY: (Má ơi) Thiệt anh Sơn quá đỗi bạo tàn
Ảnh lãnh lệnh Mỹ hành hình anh Tú (đó má ơi)
BÀ HỘI: Á a!!(Bà lảo đảo rồi gượng lại)
Thằng Sơn, thằng Sơn nó
Lãnh lệnh Mỹ hành hình anh Tú (à?)
(Bà đau đớn ngồi phịch xuống chõng hồi lâu rồi bỗng vụt đứng dậy)
(À, phải rồi): Muốn chặn tay con dữ
Phải liều sức mẹ hiền
Mây, con ở nhà đấy nghe!
MÂY (lo lắng) – Má đi đâu? Con phải về tổ du kích ngay đây (vào)
BÀ HỘI : Ờ thì , con về tổ đi
Màn đường
(Má đi) Gặp thằng Sơn liều thử một phen
(May ra) Chặn tay nó giải nguy anh Tú
Nam ai chạy Anh Tú nghĩa làng ơn Đảng
Gắng sức già, khỏi thẹn lòng ta
Vì đâu nghiệp báo oan gia
Hỡi quân cướp nước, lòng ta mỏi hờn
Bước chập chờn… giận con, oán giặc,
Trọn nghĩa tình, dẫu thác không nao!
(Vào)
(Chuyển cảnh)
CẢNH BỐN
Cảnh trại dã chiến của Sơn
SƠN (Với khán giả) – Kể ra thì
Gà bôi mặt trở về chuồng cũ
Đá người quen nào có sướng chi!
(Cho nên mấy năm nay hết theo người
Pháp rồi lại được Pháp bàn giao lại cho Mỹ, là ta)
Cố tránh không léo lánh về quê
(Mà) chỉ tráo chác kiếm ăn chốn khác
(Nhưng lần này không hiểu sao mà ngài cố vấn Mỹ cứ bắt ta)
Phải dẫn lính về làng chém giết
Nếu không tuân (thì) cách chức ngồi tù
(Thôi thì) Thân lươn bao quản lấm đầu
Giày ố ngại chi bùn bẩn
(Hôm qua bắt được thằng Tú, chỉ huy du kích xã, ngài cố vấn lại giao cho ta tra khảo nó, nó đã không khai báo lời nào, lại còn chửi mắng ta là ác ôn ác bá, là Việt gian lưu manh, ta giận quá để cho nó đi tầu bay suốt đêm qua nó chết ngắt, có lẽ bây giờ cũng chưa tỉnh.
(Lâu nay ta cứ nghĩ rằng) Về chém giết người làng thì ngượng lắm (nhưng mà đêm qua)
Thử khảo tra bạn cũ đã ngon tay (Vậy là bước thứ nhất ta qua được rồi)
(Lính ra)
LÍNH: Dạ có cố vấn Hoa Kỳ…
SƠN (Vồ vập) – Mời vào ngay tức khắc
(Mỹ ra)
SƠN: Dạ chào ngài cố vấn
MỸ: Chào trung úy Sơn
Thế nào? Việc thằng Tú đêm qua?
SƠN: Dạ … Dạ nó chưa khai gì cả?
MỸ: Thế, ông đã biết nó làm gì chưa?
SƠN: Dạ…..dạ
Nó đích xác là bí thư và chỉ huy du kích xã, nguyên trước đây là thôn đội trưởng làng tôi
MỸ: Thế ông biết gì thêm nữa không?
(Sơn suy nghĩ) Dạ… dạ không
Mỹ: Có lẽ nào?
SƠN: (Sơn lo sợ) Dạ… dạ tôi chưa hiểu ngài định nói gì
MỸ: Mẹ nó làm gì ông có biết không?
SƠN: Dạ … dạ
Mẹ nó nay tuổi ước năm mươi
Làng thường gọi tên là bà Tú
Mỹ: Thế bà Tú hiện nay làm gì?
SƠN: Dạ… dạ tôi không biết
MỸ: (Hay là)
Ông còn nghĩ tình quê quán cũ
(Nên) Chưa tận tâm phục vụ Huê Kỳ?
SƠN: ( Lo sợ) Dạ… Quả tôi chẳng biết gì…
Dạ… dạ ngài xét cho tình thật!
MỸ: Nếu ông chưa biết thật
Thì tôi nói cho nghe
Khách (Kiểu như Ôn Đình – nửa hát nửa nói lối, dùng hơi hờm)(1)
Mụ Tú cũng tay ghê
Xúi bọn tóc dài gây rối loạn
(Còn em gái ông, ông có biết nó làm gì chưa?
(Hát tiếp) Con Mây theo Việt Cộng
Có khi chĩa súng bắn vào anh
SƠN: Trời
MỸ: Đấy, họ hàng làng xóm của ông như vậy đấy ông trung úy Sơn à:
Đây là nơi thử thách
Đường danh vọng của ông
Đây là thước đo lòng
Đây là lò luyện chí
(Với sơn) Ông có quyết tâm làm công dân nước Mỹ không?
SƠN: Dạ …..dạ
Xin hết sức trung thành với Mỹ
(Mỹ cười khoái trá)
MỸ: Ôkê. Vậy mới ra kiểu mẫu người hùng (chứ)
Vậy thì đây (Đưa khẩu súng)
Tặng ông khẩu súng mới tinh
Súng kiểu Huê kỳ tốt nhất
(Sơn cầm khẩu súng sung sướng)
MỸ: Hô – Nghe lệnh tôi! (Sơn vội đứng nghiêm)
Giết thằng Tú, cắt đầu cắm cọc
Cho khiếp kinh dân chúng cả làng
Đó là bước mở đường
Để dồn dân lập ấp!
SƠN: Tuân lệnh
(Mỹ đi nhanh vào – Sơn vẫn đứng im. Lính ra)
LÍNH: Dạ , Có bà già xưng má của ngài
Muốn vào gặp hỏi thăm sức khỏe
SƠN: (Nói riêng) Má ta à?
Bà tìm đến làm gì?
Để hỏi thăm sức khỏe
(Hay là) Để chửi việc ta làm
(Bà là) Lạc hậu theo tứ đức tam tòng
(chắc là) Sẽ nguyền rủa (ta) sống theo lối Mỹ
(Chính vì ngại điều đó mà ta)
Chưa ghé về thăm mẹ
Từ hôm kéo về đây
Nay bà ấy đã đến, ta không thể không tiếp… (thôi được…)
Liệu lời sẽ tỏ bày
(Với lính) Này, mời bà vào tử tế (nghe)
(Lính dạ chạy ra, bà Hội vào – Sơn vồ vập một cách gượng gạo)
BÀ HỘi: (Nhìn thấy Sơn tóc dài, râu rìa, chợt đứng sững hồi lâu, định lui ra)
SƠN: Kìa má, Con đây mà
BÀ HỘI: Ủa, Sơn đấy thiệt sao? Vậy mà mới thoạt nhìn tóc dài, râu rìa, tao tưởng đến lầm nhà ông quan Mỹ
SƠN: (Có vẻ thích chí) Bộ con giống Mỹ lắm sao má?
BÀ HỘI: À giống người Mỹ lắm
(Vậy mụ xin chào ông trung úy – ông trung úy, có lẽ ông trung úy) Nay đã được mũ cao áo rộng
(Nên) Chẳng nhớ gì đất tổ quê cha (nữa rồi!)
(Tôi đây) Quen bụng dạ đàn bà
Nhớ con nên phải tới (thôi mà,)
SƠN: Chết, sao má nói vậy? Mời má ngồi đã,
Lính, pha trà đây, (Lính đưa trà ra)
Mời má uống trà đi
BÀ HỘI: Ông mặc tôi,
SƠN: (Kể ra) Má giận con cũng phải
(Cũng vì) Tình cảm má chưa thông
Con xin tỏ ngọn nguồn
Cho má tường sau trước (đây,)
Khách(1) Gặp biến phải tùng quyền
(Con đây) Mặc áo đeo lon vì bắt buộc
BÀ HỘI: (Vậy chớ ai bắt buộc ông mà)
Khách Về quê không hỏi mẹ
(Có phải) Quyền cao chức trọng đã thay lòng?
SƠN: Má nói vậy là oan con lắm
Chờ con đây.
Khách Ơn má tình em
Lòng vẫn đinh ninh chờ báo phục
Tình làng nghĩa xóm
Mờy năm lưu lạc chẳng hề quên
BÀ HỘI : Ông nói
Ông vẫn nhớ tình làng
Ông chẳng quên ơn mẹ (đó chi?)
SƠN: Thưa … thưa phải đó mà á:
BÀ HỘI: Vậy mấy hôm về đây
Súng ông đã chĩa vào đất mẹ
Giày ông đang xéo nát quê cha
(Thì ông nghĩ sao?)
SƠN : Ồ, Má lại nghi oan cho con nữa rồi; Từ hôm về đây là con
Chỉ lo công việc ở nhà
Đâu có nhúng tay bắn giết (mà má nói làmvậy?)
(Sở dĩ con chưa về thăm má được là vì)
Luật nhà binh khắc nghiệp
(Mà hoàn cảnh của con lại)
Tình lý chửa phân minh
(Nên chi) Đi đứng phải giữ gìn
Kẻo tai bay vạ gió (đó má à,)
BÀ HỘI: (Đứng lên, tha thiết ) Sơn à!
SƠN: Dạ!
BÀ HỘI: Lâu nay má nghe đồn rằng
Nói lối Con đành dạ tham vàng bỏ ngãi
Theo người Tây sát hại dân mình
(Nay má mới biết rằng)
Tình làng con vẫn đinh ninh
Nghĩa xóm con chưa xao lãng
(Có đúng như vậy không con?)
SƠN : Dạ đúng như vậy má à?
BÀ HỘI: Nói vậy thì má mừng không biết bao nhiêu mà kể
Vậy mới phải con nhà làm lụng
Mấy đời nay trung hiếu vẹn toàn
Vậy con có thương bà con làng mình không con?
SƠN: Dạ…dạ có chớ má…
BÀ HỘI: (Ngừng một lát rồi tiếp)
Sơn à, má hỏi con đây
Giả dụ như cuộc hành quân này mà con
Bắt được người du kích trong thôn (thì)
Con sẽ thả, hay là sẽ giết (vậy con?)
SƠN: (Nói riêng) Bà này hỏi ngụ ý gì đây?
(Với bà Hội khôn khéo) Thưa má – Việc đó con đâu dám biết
(Vì) Quyền hành là do cả cấp trên (má à,)
BÀ HỘI: Vậy thì
Nếu cấp trên bảo giết người làng
(Thì liệu) Súng con có nổ vào thân quyến (hay không?)
SƠN: (Lúng túng và bực) Má hỏi nhiều chuyện lạ quá
Má đã nói là nhớ con nên mới đến
(Vậy mà má) Hỏi toàn chuyện đâu đâu ,
Đáng lẽ má hỏi con
Mấy năm nay sức khỏe ra sao
Việc công có mọi bề trôi chảy
(Hay không, mới là phải chớ)
BÀ HỘI: Vậy thì con chưa hiểu bụng má rồi? Má nghe con về mà trông mãi không thấy con lại nhà má sợ con đau ốm gì đấy, má mới tìm đến đây má thấy con
Hình vóc ra bề dong dảy
Đứng đi coi cũng đàng hoàng
Là má mừng lắm. Nhưng mà má còn lo một điều
SƠN: Điều gì?
BÀ HỘI: Má lo rằng
Miệng mồm tuy có khôn ngoan
(Nhưng mà) Đầu óc e khi bệnh hoạn (đó con à)
SƠN: Đầu óc tôi mà bệnh hoạn à?
BÀ HỘI: Ừ, Bịnh nặng rồi đấy Sơn à?
SƠN: Má nói lạ quá, tôi không hiểu gì cả?
BÀ HỘI: Không lạ đâu Sơn à. Chính vì
Đầu óc con đang mắc bịnh
(Cho nên) Việc làm lời nói khác nhau
SƠN: (Lo lắng) Khác nhau cái gì?
BÀ HỘI: (Vậy) Lời con rằng thương nhớ quê xưa
(Mà) Tay con lại khảo tra bạn cũ
(Là ý làm sao hử?)
SƠN: À nói vậy
Má đến là….vì thằng Tú
(Chứ) Đâu phải đến thăm tôi?
BÀ HỘI: Con nghĩ vậy sai rồi
Chính vì con nên má đến,
Khách Má đến để khuyên con
(Người xưa nói rằng “Chim Việt đậu cành Nam – Cáo chết ba năm quay đầu về núi ” Con không nhớ sao? Sơn ơi! Má khuyên con )
Giữ vững nếp nhà
Chớ thấy giầu sang mà đổi dạ
Khách mái Sơn ơi! Lẽ nào con chẳng rõ
(Khảo tra anh Tú tức là gây tội lỗi với làng xóm họ hàng, thiện giả thiện lai, ác giả ác báo, lời thầy dạy vỡ lòng, con quên rồi sao?)
Hại nhơn nhơn hại
Ác lai ác báo chẳng chừa ai
(Cố vấn Mỹ từ trong bước ra như một cơn lốc… Sơn vụt đứng dậy như bị điện giật chào
MỸ: Trung úy Sơn!
SƠN: Thưa ngài cố vấn
MỸ: Khẩu súng tôi vừa tặng đâu rồi?
SƠN: Dạ có đây ạ
MỸ: (Nghe lệnh tôi) Vì thế giới tự do
Hãy thủ tiêu Cộng sản
BÀ HỘI: (Hoảng hốt) Sơn ơi!
Không phản làng phản bạn!
Hãy biết nghĩa biết nhân!
MỸ: Hãy vứt đi mấy chữ nghĩa nhân
Không phù hợp con người kiểu Mỹ
Trung úy Sơn, ông muốn thành dân Mỹ
(Hay) Trở lại kiếp quê mùa?
(Trung úy Sơn) Giờ quyết định đang chờ
Tuân lệnh tôi tức khắc
(Sau một giây, chần chừ, Sơn đứng im chào và nói)
SƠN: Tuân lệnh
(Và hắn quay sấp lưng đi vào trong)
BÀ HỘI: (Thất thanh) Sơn
(Bà chạy vụt theo. Mỹ bước lại chắn ngang. Một loạt súng nổ với tiếng hô, ” Hồ Chủ Tịch muôn năm, làng xóm hãy trả thù cho con”
MÀN ĐƯỜNG
( Bà Hội từ trong ra, quay tròn lảo đảo, bà ngã khuỵu xuống)
Giá ban thán (Anh Tú ơi, Anh Tú ơi)
Trên đỉnh non gành mây ảm đạm, ảm đạm
Quanh bờ biển bạc sóng kêu thương kêu thương
(Anh Tú ơi) Vào sinh ra tử vì ai đó
(Sơn ơi, thằng con nghiệp chướng kia ơi)
Sao nỡ đem thù đổi lấy ơn? (2 lần)
(Có tiếng trong màn: “Đâu ? Thằng Tú đâu rồi?”
(Bà Tú chạy ra hớt hải)
BÀ TÚ: Ủa thím Hội đây nè, thằng Tú đâu rồi?
Thím có thấy không?
BÀ HỘI: (như người mất hồn) Chị Tú ơi! Chị tha lỗi cho tôi
Thằng Mỹ ác quá chừng
Thằng Sơn ngu quá đỗi…
BÀ TÚ: Thằng Tú con tôi đâu rồi;
BÀ HỘI: (Đau xót) Chị ơi! Anh Tú không còn nữa
Bọn nó giết anh rồi
(Bà Tú thét thất thanh: “Tú ơi” và đẩy bà Hội sang một bên chạy vụt vào – Bà Hội bị ngã chới với – hát lại giá ban thán…
CẢNH – NĂM
Tại nhà bà Tú
(Bên cạnh bàn thờ Tú đèn leo lét – Bà Tú ngồi một mình )
Bà Tú: Nói lối ai
(Tú ơi!) Con bị giết thảm thê tàn nhẫn
(Vậy mà đến bữa nay)
Má chưa hay duyên cớ vì đâu
(Nó thì chỉ huy du kích bí mật bên gành, tôi thì lo đội quân tóc dài trong xóm)
Trong tấc gang (mà) khó biết tin nhau
Bởi lũ giặc (chúng) tuần tra khắc nghiệt
(Cũng may mà) Nhờ quần chúng đấu tranh quyết liệt
Giúp con tôi mả đẹp mồ yên
Nhưng bởi sao Tú lại để cho bị bắt?
(Là) Tại hở cơ, tại có phản gian?
(Mà sao tất cả anh em du kích không việc gì
chỉ có mình nó bị lộ?… Hay là… hay là…thím Hội kia)
Nặng tình con quên tai vách mạch rừng
Khi vui miệng để lộ điều bí mật?
(Bà Hội ra, tay bưng mâm hoa quả và nhang bước vào nhà. Bà Tú ngạc nhiên nhưng trấn tĩnh không nói gì)
BÀ HỘI: Chị Tú, chị cho phép tôi
Lạy anh Tú để đền ơn cứu giúp
(Bởi) Không có anh tôi khó nỗi sống còn
(Bà Hội vừa nói vừa bước lại đặt lễ vật lên bàn thờ và sụp lạy – Bà Tú bỏ vào nhà trong, bà Hội không thấy, vẫn lạy và kể lể…)
BÀ HỘI: Anh Tú
Nói lối ai Dân thấy anh như thấy Đảng kề bên
Làng có anh như chiếc thuyền có lái
(Bà quay nhìn, không thấy bà Tú, chợt hiểu, bà đau xót và hoang mang)
Chao ôi! Tôi lầm rồi
Ai cho lạy mà tôi cứ lạy?
(Phải rồi) Con giết người tội mẹ khó tha
(Sơn ơi)
Mày phản nước, mày hại nhà!
Mày giết người, mày nhục mẹ (rồi!)
Bài điên Thằng con ác nghiệp kia ơi!
Ba năm bú mớm
Chín tháng mang thai
Hòn máu của tôi
Hóa thành giặc dữ
(Ớ, trời đất ơi, ớ ông bà cha mẹ ơi)
Làm sao giành lại – Đứa trẻ nhà nghèo
(Anh Tú ơi) Có phép tiên nào cho anh sống lại
(Bà bỏ chạy vụt vào – Một du kích xuất hiện bí mật vào nhà nhìn quanh, anh lên tiếng gọi khẽ)
DU KÍCH: Bác Tú ơi, bác Tú ơi!
(Bà Tú ra)
BÀ TÚ: Kìa cháu…
DU KÍCH : Bác…
BÀ TÚ: Cháu ơi…
(Nhưng) Bởi đâu ra cơ sự thế kia?
DU KÍCH: (Dạ )
Cháu xin kể bác nghe
Đầu đuôi về anh Tú (đây)
Khách Bác ơi! Vây ráp chẳng ăn thua
(Giặc nó vào làng ta đã ba ngày rồi, chúng nó chết vì chông vì mìn đã hơn ba chục thằng, mà sục sạo không tìm ra bóng du kích. Thằng trung tá Mỹ ra lệnh)
Bắt dân làng tra khảo bảo khai hầm cán bộ
(Nhưng bà con xứ Gành ta thật vô cùng anh dũng, chúng tàn nhẫn bắn luôn một chục người, nhiều người bị khảo tra chết đi sống lại, vậy mà)
Khách tiếp : Nửa lời không hé miệng
Nhắc nhau thà chết chẳng hề khai
BÀ TÚ: Rồi tại sao mà thằng Tú bị bắt hả cháu?
Khách tiếp: Thưa bác xót bởi tiếng dân kêu
(Rủi nơi chúng khảo dân lại ngay trên hầm anh Tú
Anh Tú ngồi dưới hầm cầm lòng không được,
Anh đã mở nắp hầm bước lên)
Quắc mắt hiên ngang nhìn thẳng địch
(Anh nói với chúng:Bọn đao phủ kia)
Chính ta là cộng sản
(Chúng bay hãy bắn ta, thả bà con ra)
Bà con chẳng có tội tình gì
(Thưa bác, vậy là địch nó mừng quýnh, bắt anh Tú, thả hết dân làng
Bác ơi! Khi chúng dẫn anh đi
Tất cả đều ứa lệ (bác à)
BÀ TÚ: Tú ơi! (Như vậy là)
Con chịu chết (để) khỏi tan cơ sở
(Má biết nói làm sao bây giờ)
Nói ai Lệ khóc con má nghe ấm niềm tin
(Bỗng bà sực nhớ)
(Thím Hội, tôi đã nghĩ sai về thím rồi. Tệ cho tôi quá)
Quá thương con tôi ngờ cả bạn hiền (Phải rồi, tôi phải)
Đi tìm thím để có lời chuộc lỗi
MÀN ĐƯỜNG
Nam pha: Chuộc lỗi trọn niềm thôn xóm
Giặc gây hờn, ta nhóm tình thương
Phải đâu như kẻ qua đường
Cơn vui kéo đến, khi buồn lảng ra.
Dẫu khóc con lệ nhòa đôi mắt
Giữ tình làng, nén chặt niềm riêng
(Vào)
CẢNH 6
Không gian trống sân khấu vắng. Rồi từ trong vọng ra tiếng mây
TIẾNG MÂY: Bà con cô bác
Có ai thấy má tôi không?
TIẾNG NÓI: Mây đó hả cháu?
TIẾNG MÂY: Cháu, Mây đây bác ơi;
TIẾNG NÓI: Cháu đi tìm má cháu à?
Trời giữa đêm tối quá
Nào thấy tăm hơi (gì đâu)
(Mây ra)
MÂY: Tội nghiệp cho má tôi
Từ sau bữa đám tang anh Tú
(Má tôi) Đi lang thang chẳng thiết về nhà
(Ai có đời) Rượu từng chai mua của thím Ba
(Bã cứ) Uống ừng ực tựa như nước lã (vậy hà)
(Má ơi) Nhà đơn chiếc một con một má
(Nếu má có bề gì thì một mình con)
Cảnh quạnh hiu vắng trước vắng sau
(Má ơi) Má tỉnh hay say, má ở nơi nào?
(Má hãy trở về kẻo mà)
Khổ thân má già nua yếu đuối (lắm má ơi)
Bài Nam Linh Khổ thân má già nua yếu đuối
Thương má già len lỏi (con) tìm theo
(Má ơi) Cháo rau má chẳng than nghèo
Vì Anh theo giặc Mỹ má đeo nhọc nhằn
(Với khán giả)
Mà không biết má tôi còn nhìn cái thằng Sơn ác ôn kia làm gì cho khổ chớ. Nó theo cái thói cướp của giết người của tụi Mỹ chớ có theo cái nghề tay làm hàm nhai của má con mình đâu?)
Hát tiếp Nam Linh
Nó mổ bụng moi gan cô bác
Ta ấp yêu từng búp chồi xanh
Ta người nó quỷ rành rành
Ruột rà đâu nữa mà nặng tình má ơi;
(Mây vào, Mỹ ra)
MỸ: Trung úy Sơn đã dám phớt lời khuyên của mẹ hắn. Đó là một bước tiến vô cùng quan trọng. Suốt mấy năm nay
Đi chém giết các nơi thì hết sức
(Mà) Mà bảo về làng thời lạy lục van xin
Hóa ra cái dân Việt Nam này lạ thật
Dù ở ăn cạn nghĩa cạn tình
Cũng khó dám phản làng phản họ
Ta hiểu ra rồi. Sức mạnh của Việt Cộng là ở chỗ đó, ta phải phá cho tan cái nghĩa quê hương cái nghĩa làng mạc của người dân xứ này thì mới có thể đứng vững trên đất của chúng được. Phải làm cho chúng
Chỉ lo chuyện ăn sung mặc sướng
Hết ấp yêu nghĩa xóm tình làng.
Chừng nào những kẻ biết ăn biết nói của xứ này, biến cái khẩu hiệu của ông Hồ Chí Minh “Mình vì mọi người, mọi người vì mình” thành cái khẩu hiệu “Mình vì mình, mọi người cũng vì mình” thì chừng đó chủ nghĩa cộng sản ở đây (cười khoái trá) hả hà, sẽ như người bạch huyết!
(Lính ra)
LÍNH: Thưa ngài, có báo cáo mật (Đưa báo cáo cho Mỹ)
(Mỹ đọc điện mật)
Lại có chuyện thế à? Sau cái chết của thằng Tú, phong trào dân chúng không bị dập mà lại lên? Lạ cho dân ở đây thật. À, cộng sản lại tổ chức truy điệu trá hình dưới hình thức cúng thằng Tú ở chùa Phật… Nếu lễ truy điệu trôi chảy thì việc ta giết thằng Tú lại trở thành gậy ông đập lưng ông… không thể thế được. Phải phá lễ truy điệu. Ta phải dùng bàn tay sắt máu của trung úy Sơn.
Hay lắm, hay lắm
(Sơn ra)
SƠN: Dạ ngài dạy gì ạ?
(Mỹ đưa điện cho Sơn)
Đây , ông đọc đi
SƠN (đọc) Lễ cúng chay tên Tú
Tại chùa Phật đêm nay
MỸ: Đó là mưu truy điệu trá hình
Cho trung úy lập công thăng chức- (Cười)
SƠN: (Ngơ ngác)
Tôi chưa hiểu được
MỸ: Thôi! Về trại sẽ bàn thêm
(Nắm tay Sơn lôi vào)
(Bà Hội từ trong ra, đáng đi thất thểu vì say rượu, Bà đứng lại nhìn)
BÀ HỘI: (Trong cơn say) Ờ kìa; Mặt trời đỏ ửng mà lại đen thui lạ chưa kìa;
Bắt bài Trời thinh
Trời thinh non nước sao mà chẳng thinh
Đố ai có biết cái nỗi nhân tình éo le
Dập dồn nỗi nọ niềm kia
Oán ai gây sóng gió, giận ai cắt chia ruột rà.
Xa ôi trời xa; hỏi xa kìa ông ơi có biết
Bởi đau lòng da diết, tôi kêu trời xa
Bởi đau lòng da diết, tôi kêu trời xa
(Bà Tú ra, nhìn thấy bà Hội, mừng quýnh reo lên)
BÀ TÚ: Kìa! Thím Hội
(Bà Hội quay lại nhìn thấy bà Tú, kêu thất thanh và đâm đầu chạy – Bà Tú vừa chạy theo gọi – “Thím Hội; Thím Hội” (vào)
CẢNH BẢY
Cảnh nhà bà Hội
(Trong nhà có bàn thờ, đèn còn leo lét… Bà Hội ra, bước lại vách liếp hé dòm, thấy không có ai, bà dở liếp bước vào – Nhìn trước nhìn sau rồi nói)
BÀ HỘI: May quá, không ai nhìn thấy tôi cả. Không ai nhìn thấy cái con mụ vong ân bạc nghĩa, cái bà mẹ có con ác ôn này cả!
(Bà ngồi phịch xuống chõng, mỏi mệt một lúc lại đứng dậy thắp hương lên bàn thờ vái)
Anh Tú ơi!
Ơn của anh như trời như biển
Lòng tôi dù đến thác không quên.
(Bỗng có tiếng súng từ xa vọng lại)…
Trời ơi! Súng lại nổ! Có ai chết nữa không?
Bên ta hay bên nó! Có phải thằng Sơn nó bắn nữa không? Lạy trời phật! Anh Tú ơi! Anh sống khôn chết thiêng, anh phù hộ cho.
Giữ làng ta du kích gan bền
(Cho) Thôn xóm khỏi quay về cảnh cũ!
(Chao ôi!) Cái cảnh ngày xưa
Cả làng chịu tôi đòi cho địa chủ.
(Mà) Lũ dân cày ăn gạo mục quanh năm.
(Cái cảnh) Địa chủ đem lúa đốt làm than
Ăn mày phải giành xương với chó.
(Cái cảnh ấy tôi không muốn nó quay lại nữa!)
Vậy mà thằng Sơn!… Sanh thằng con như này đã sướng chưa hả Sơn? (Mày… giết người ở các nơi chưa đủ hay so mà còn) Kéo về đây giết hại bà con! Giết cả người mà làng xóm mang ơn (Thà rằng mày) giết quách tao đi cho thỏa thích
(Chao ơi) Mẹ lương thiện sanh con phản nghịch.
Mẹ giữ làng mà con lại phá làng
Ai kết oán? Ai gieo oan?
Xin hỏi trời! Xin hỏi phật?
Thán Có phải dân mình cam số khổ?
Hay vì nhân nghĩa chẳng còn đâu?
(Mà không phải đâu! Anh Tú đã nói cho tôi biết là do ở bọn Mỹ! Chính bọn Mỹ kia!
Thán tiếp Đổi trắng thay đen, đảo lộn việc đời bày kế độc.
Biến người ra quỷ, cắt chia ruột thịt lắm mưu sâu.
(Bà mệt quá, ngã người ra chõng thiếp đi… Mây ra, đẩy cửa vào – tiếng đẩy cửa mạnh quá làm bà giật mình tỉnh giấc, nửa tỉnh nửa mê. Bà tưởng Mây là Tú…)
BÀ HỘI: (Run rẩy nửa tỉnh nửa mê) Anh Tú! Anh Tú!
Anh đừng giận tôi tội nghiệp
MÂY: Má! Con đây mà!
(Bà Hội vừa lui vào vừa hát trong khi Mây tiến dần lại phía bà).
BÀ HỘI: Khách mê! Anh Tú ơi
Sống khôn thác thiêng
Anh hãy chứng giám cho tôi
Cùng với xóm thôn tròn đạo nghĩa.
MÂY: Má ơi! Má!
BÀ HỘI (Hát tiếp) Anh hãy bóp họng chết cái thằng Sơn, thà nó chết tôi chỉ khổ một lần)
Giết quân phản nghịch
(Để cho) Tình chung nghĩa cả lại vuông tròn.
MÂY: Khách Thương hại cho má tôi
Đau khổ khiến hôn mê
Nỗi oán niềm ân quằng dạ mẹ.
Sơn ơi! Mày là quân ác nhơn đó mà! Như mày là
Giàu sang mờ đạo nghĩa
Mày ham đồng tiền vàng
Mày theo quân giặc Mỹ
Mày cắt cổ cán bộ
Mày bắn giết dân làng
Mày làm khổ, làm nhục má, má ơi
Hận thù hừng hực đốt lòng con!
(Mây chạy vụt lại ôm bà Hội lay gọi) Má ơi!
Tỉnh lại đi má! Con đây mà! Con là Mây đây mà!
(Bà Hội tỉnh dần mở mắt ra)
BÀ HỘI: Ủa mà Mây! Chớ con về bao giờ? Con không ở du kích nữa sao? Hay là…
MÂY: Con về từ khuya, con được phân công về đây có việc má à. Má đi đâu cả đêm qua hả má?
BÀ HỘI: À! Má tưởng đâu người ta không cho con ở du kích nữa!
(Trở nên chán ngán mệt nhọc).
Ráng mà trả nợ cho anh mày, con à!
MÂY: Việc ổng làm ổng chịu – Bà con có ai nói gì má đâu! Má đừng uống rượu nhiều nữa má à!
BÀ HỢI: (Đợi bà con nói thì còn gì nữa hả… con)
Tục đời thường con dại cái mang
Lẽ đời hễ con vay mẹ trả
(Con không biết sao?)
(Cái hôm má sang bên bà Tú xin cúng anh Tú, ước gì bà Tú
Đánh mắng má, má còn yên tấc dạ.
(Nhưng bà) Cứ dửng dưng nên lòng má nát tan
Má khổ đau vì phụ xóm phụ làng
(Má mong cho)
Rượu khuây bớt mà rượu không khuây được
Chớ má có nghiện ngập gì đâu con!
MÂY: Thôi má đừng lo nghĩ nữa, con biết chắc bà con làng xóm đều thương má lắm! Má đi nghỉ cho lại sức đã (Mây dìu bà Hội vào).
(Bông ra, bước vào nhà gọi) Mây ơi!
(Mây ra)
BÔNG: Mày đan lưới xong chưa?
MÂY: Hai ngày nay tao lo đi tìm má tao đã làm gì được đâu!
BÔNG: Mai chợ phiên rồi! Cố đan cho xong rồi, nếu mày không rảnh thì tao đi bán giùm cho, lấy tiền mua gạo chớ…
À hay là lấy ra đây tao đan giùm với.
(Mây, Bông vừa đan vừa hát)
Bài Nhịp búa
BÔNG: Hồi hộp hương dừa gió thoảng đưa
Bâng khuâng chim khách gọi cành trưa
MÂY: Nỗi nhà nỗi nước bao nhiêu mối
Đan chéo lòng ta nét nhặt thưa.
MÂY: Bông à! Sáng nay các chị vừa giao cho tao một công việc thật khó xử. Tối nay làm lễ truy điệu anh Tú tại chùa. Chắc thế nào tụi nó cũng cho biệt kích đến phá, các chị giao cho tao làm nòng cốt đấu tranh đêm nay. Thiệt là khó! Thà là các chị cứ cho tao cầm súng chiến đấu, vậy còn dễ hơn.
(Sao mà) Tao ghét đoạn ghét dành
Ba cái thằng biệt kích
(Cái quân làm sao mà)
Đi đứng ngó hống ha hống hách.
Nói năng toàn xỏ xẹo xỏ xiên
Còn cái ông Sơn thì
Tao hết nhận anh em.
(Nên) Chạm mặt càng khó chịu (mà)!
BÔNG: Mây à! Làm cách mạng phải có mưu có chước. Trong đấu tranh nên biết khéo biết khôn. Mày được tiếng là em gái thằng Sơn, Đằng nào chúng cũng phải nể…
MÂY: Mà có nên cho má tao biết chuyện này không? Bậy quá! Khi sáng tao quên không hỏi ý kiến của các chị.
BÔNG: Cần gì hỏi. Lễ tối nay là huy động cả thôn. Có bí mật gì đâu mà sợ lộ!
(À với lại) Có mặt má mày ở đó. Thằng Sơn cũng khó hoành hành (chớ?)
MÂY: Phải rồi! Phải cho má tao hay mới được!
(Gọi vào trong) Má ơi, má
(Tiếng bà Hội) Gì vậy con? (Bà ra).
MÂY: Má nè! Lễ truy điệu Anh Tú tổ chức giữa đêm nay. Tổ chức tại chùa Phật. Hiệu lệnh chuông là hai tiếng một – bọn con đến họp với các chị rồi đi luôn. Má ở nhà nghe hiệu cứ đi ngay. Ra ngoài đó có thím Ba, bác Tú (nghe má!).
BÀ HỘI: Có lễ truy điệu anh Tú sao?
MÂY: Dạ, tại chùa Phật. Má đi nghe má!
BÔNG: Thím đi nghe thím!
BÀ HỘI:(Thở dài) Má không đi được đâu.
MÂY: SAO VẬY?
Bà Hội: Sanh quỷ sứ hại làng phá xóm. Mặt mũi nào nhìn thấy bà con (hả con!)
MÂY: (Suy nghĩ một lát) Nhưng mà…
À… Má đi có nhiệm vụ đó!
BÀ HỘI: Nhiệm vụ gì vậy?
MÂY: (Ghé tai bà nói nhỏ)
BÀ HỘI: Vậy à? Nhưng… có ai phân công cho má đâu!
MÂY: (Lúng túng). Thì các chị phân công cho con, con kết nạp má vô tổ…
BÔNG: Phải đấy – Thím tham gia vô tổ bọn cháu đi!
BÀ HỘI: Để má coi đã.
BÔNG: Thím đừng ngại gì hết… Mây, tao đem lưới về nghe.
(vào)
(Đèn tắt chuyển cảnh)
MÀN ĐƯỜNG
(Tên lính ngụy A từ trong ra rón rén vừa nghe ngóng từng bước một dáng sợ hãi, tên B ra nhìn thấy tên kia nhút nhát, chỉ tay cười, xong hắn giả giọng du kích, hô lớn.
NGỤY B : Giơ tay lên
(Tên A hốt hoảng đứng im giơ tay và run như cầy sấy. Tên B bật cười ngặt nghẽo. A len lét quay lại thấy bị nhầm, chạy lại đấm tên B và rủa)
NGỤY A: Thằng ranh con; Mày lại nhát tao đấy à?
NGỤY B: (Cười) Chớ bố làm gì mà như run như cầy sấy vậy
NGỤY A: Chứ lại không à? Tao là tao ngán về nhà quê hơn ở thành phố…
NGỤY B: Không về nhà quê thì sao lập được công?
NGỤY A: Lập công để làm gì?
NGỤY B: Để được thưởng tiền được thăng quan tiến chức;
NGỤY A: Mày tưởng đâu có công là được thưởng ngay đấy. Đừng hòng con à
NGỤY B: Mày nói quá, xưa nay hễ có công thì được thưởng có tội mới bị trừng.
Mày coi ông trung úy Sơn đấy, hồi xưa làm bồi cho Pháp chớ có gì đâu, vậy mà bây giờ trung úy, trung úy…
NGỤY A: Mày toàn nói chuyện xưa. Chuyện có công thì thưởng có tội thì trừng, là cái chuyện đâu từ thời ông Trần Hưng Đạo, ông Quang Trung kìa, chớ với chánh phủ quốc gia bây giờ là
Nếu có công mà không dù tán chở che không biết nịnh bợ xum xoe thì cũng a lê đá đít!
NGỤY B: Dù tán chở che? Dù tán là gì mày?
NGỤY A: Dù tán mà không hiểu à? Mày đích là nhà quê số một, nghĩa là mày phải tìm cho được một ông quan thầy cấp trên để
Nếu có lỗi thì ông “che” cho khỏi lỗi
Lập công thường thì ông “chở” hóa công to
NGỤY B: Vậy làm sao tìm được hở mày?
NGỤY A: Có gì đâu. Muốn vậy thì
Một là
Xương sống phải mềm dẻo, lưỡi phải đảo như quay tơ
Hai là
Phải nịnh cho ngon phải bò cho ngọt (em à)
NGỤY B: À tưởng gì chớ nịnh thì dễ thôi?
NGỤY A: Vậy mày cũng biết nịnh à?
NGỤY B: Tao lạ gì
NGỤY A: Vậy bây giờ tao giả làm chỉ huy, mày nịnh thử coi
(Đứng thẳng, chống nạnh quai nồi, đằng hắng)
NGỤY B: ( Đứng lại, chắp tay, vai khom lưng nói)
Dạ bẩm quan lớn, con ngắm quan lớn quả là
Hình vóc ngó oai phong lẫm liệt
Diện mạo xem mặt phượng mày ngài
NGỤY A: Mày là thằng ăn mày
Mày là quân chó chết
NGỤY B: Dạ bẩm quan lớn nói đúng lắm ạ!
NGỤY A: Mày là đồ dốt đặc cán mai! Ai lại khen chỉ huy là mắt phượng mày ngài. Bộ ổng là đàn bà sao?
NGỤY B: Mày dốt thì có, cụ Nguyễn Du khen Từ Hải như vậy đớ
NGỤY A: Cụ Nguyễn Du nói là râu hùm hàm én mày ngài, chớ có mặt phượng đâu. Mà thôi, nịnh vậy cũng tạm được
Tay mày vái cũng mềm
Lưng mày cong cũng gọn
Bây giờ mày bợ tao thử coi!
NGỤY B: Lại phải bợ nữa sao?
NGỤY A: Dùng phép nịnh thì phải kèm bợ – Tục đời nói “Nịnh bợ” mày không nhớ sao?
NGỤY B: Bợ… Thì tao chịu thua
NGỤY A: Nghe tao giảng đây
Cứ mỗi tháng kiếm mười ký thịt
Tết mỗi năm xoay mấy cây vàng đặt lên mâm, rồi bợ lên cấp trên… mà chưa đủ đâu.
NGỤY B: Bợ như vậy thì thà chết còn hơn;
NGỤY A: Vậy thì mày nghe tao nói đây
NGỤY B: Nói gì
NGỤY A: Nè, tao khuyên mày
Chớ xông vào tử địa làm chi
(Mà) Chỉ ôm súng canh chừng chiếu lệ (thôi)
Bắt bài lu xu
Vía Xông vào tử địa chi… chi anh
Hãy cứ lo vác súng – lánh nặng tìm nhẹ mà đi quanh cầm chừng.
Vào bài Ngu ngốc thay bọn vác súng đi lùng Mình gây thù chuốc oán cho quan thầy nó lập công
Anh em ta vì o ép phải chịu cúi mình
Kệ quốc gia, thây quốc Mỹ
Bày mưu lập ấp gom dân
Xơi kẹo đồng, ăn lựu đạn, sập hầm chông
Mày cứ nghe tao
Tình tính tang vừa canh vừa ngủ
Tang tính tình súng nổ chạy nhanh
Thùng bợn cốc, rốc cốc xỏa, nam mô a di đà Phật!
NGỤY B: Thiệt vậy sao mày?
NGỤY A: Chớ lại không à ? Mày không thấy đấy sao?
Càn về mấy hôm nay, chỉ toàn là dân kéo ra đòi đền nhà cửa, còn du kích thì không thấy một bóng, vậy mà nó xơi của mình hơn ba chục thằng rồi. Chục thằng ăn lựu đạn, hai chục thằng sập hầm chông, có cả thằng Mẽo
NGỤY B: (Sợ) Thiệt vậy sao mày?
NGỤY A: Sao lại không thiệt
NGỤY B: Vậy mà bên tụi tôi có nghe gì đâu?
NGỤY A: Mấy thằng chỉ huy biệt kích nó dấu tụi mày đấy, đừng có dại hăng sùng mà nhảy vào tử địa con à!
Mày là quân dịch hay tình nguyện?
NGỤY B: Quân dịch bố à
NGỤY A: Quân dịch sao lại vô biệt kích?
Tham tiền ham gái à? Cứ tham lắm rồi chết không kịp ngáp con à!
NGỤY B: Nó tống vô thì phải vô chớ ham gì
NGỤY A: Vậy thì nghe tao,đừng có cố đấm ăn xôi mà dại
Mày có đánh giỏi thì cũng tụi chỉ huy nó thăng chức chớ không đến cái cái ngữ mày đâu;
(Có tiếng súng và lựu đạn nổ)
Đấy nằm xuống ngay đứng có chạy ẩu
(Súng im) Chạy ẩu là mắc hầm chông đấy
Mày đi tuần tra phía nào?
NGỤY B: Em đi phía gành
NGỤY A: Vậy thì đi với tao
( B dắt tay A, và hai đứa đi từng bước, dò xét run rẩy vào trong)
CẢNH 8
Nhà bà Hội
(Lính ngụy ra)
LÍNH NGỤY: Dạ…. Đây phải nhà bà Hội – Mẹ của trung úy Sơn không?
BÀ HỘI: Phải, chú hỏi gì?
LÍNH NGỤY: Dạ, trung úy nói là
Chiều trung úy về thăm
Cho tôi sang báo trước (ạ)
BÀ HỘI: Vậy à ? Chú nói gùm với nó về cho sớm nghe chú
Lính : Dạ (Hắn đưa mắt nhìn kỹ bà Hội, liếc quanh một cái, rồi chào) Dạ tôi xin về
(vào)
BÀ HỘI: Mây ơi, đi bắt con gà nhốt sẵn đi con
(Mây ra vùng vằng) Con không bắt đâu
BÀ HỘI: Kìa, đi đi con
MÂY: Má đón cái thằng chết tiệt, thì kệ má chớ con không làm gà đãi ác ôn đâu. Mới về đây có mấy ngày mà nó giết hơn chục người làng, lại giết cả anh Tú nữa, má chưa biết sao ?
BÀ HỘI: Thì gì nó cũng là anh mày chớ
MÂY: Đồ bạc ác sát nhơn;
Anh em gì với nó?
Lạ cho má thiệt đấy; má đã
Sợ bà con ghét bỏ
(Vậy mà má còn) Đón quỷ sử về nhà;
Con hết hiểu má rồi đó
Giá ban
Chẳng rõ
Chẳng rõ má suy tính sao
BÀ HỘI: Con hãy trẻ người non dạ
Hiểu đâu khúc chiết sự đời
MÂY: Sự đời ai rước ác ôn?
Sự đời ai rước ác ôn?
BÀ HỘI: Vì bởi tình con nghĩa mẹ
MÂY: Mẹ con chi kẻ giết người
BÀ HỘI: Nhẹ lời má hãy xin con
Nhẹ lời má hãy xin con
MÂY: (Kệ má!) Con chẳng nhìn quân phản bội
(Bỏ chạy vào)
(Bà Hội nhìn theo hát tiếp)
Trẻ đâu hiểu được lòng già
Trẻ đâu hiểu được lòng già
(Bông Mây trở ra vội vàng)
MÂY: À quên má nè, má cứ tiếp anh Sơn đi
(Xề tai bà Hội nói nhỏ)
BÀ HỘI : Mồ tổ mày, mày không mắng tao nữa đi?
MÂY: Con quên mất, thôi đi con bắt gà cho
(Mây chạy vào rồi ra)
Gà, con nhốt rồi đấy; con đi má nghen
(Mây chạy vào – Bà Hội cũng vào trong – Sơn ra đứng phía trước nói một mình)
SƠN: Ngài cố vấn Mỹ bảo ta rằng
Sống kiếu Mỹ phải tự do tột độ
(Phải) Tách mình ra khỏi ràng buộc gia đình
Sống thỏa thuê theo ý muốn của mình
Sống bắt chấp cả thói thường dư luận,
Ta nghĩ ngài nói chí lý quá. Nhưng mà ta ở cái xứ An Nam cổ hủ lạc hậu quá, phải tập dần dần…
Hôm trước ta bắn chết ta bắn chết thằng Tú, thằng bạn nối khố với ta từ hồi nhỏ, được ngài cố vấn tặng cho cái danh hiệu người hùng kiểu Mỹ.
Lần này ngài lại giao cho ta cái trọng trách phá lễ truy điệu đêm nay… Không khéo lại chạm trán với bà già, con Mây… Dù sao ta cũng phải thử thách trận này thì mới lấy đủ lòng tin của ngài cố vấn
Cho nên ta phải
Về thăm hỏi điều tra cẩn thận
(Phải) Thuyết bà già tách khỏi xóm thôn
Miễn sao cho
Khuất mặt dù (là) ta đỡ ngượng ngùng
Quyết thả cửa lập công thăng chức
À, nhà bà già đây rồi! (Hắn dừng lại hướng vào trong gọi)
SƠN: Có ai trong nhà không?
(Bà Hội ra)
BÀ HỘI: Mày đã về đấy à?
(Cả hai vào nhà, Sơn đi lại quan sát gian nhà – chợt nhìn thấy bàn thờ, hắn chột dạ)
SƠN: Má; Thờ ai vậy? Thờ thằng Tú à?
BÀ HỘI: Thờ cha mày đấy? Mày quên bữa nay là giỗ cha mày sao
SƠN: (Lúng túng) À à, tôi nhớ nhớ. Nhớ nên bữa nay tôi mới về. Má đã sắm sửa gì chưa? À tiền đây má đi sắm gì thêm cho nó tử tế.
BÀ HỘI: Loạn lạc cúng giỗ sơ sài thôi. Tao đã bắt gà rồi, còn chờ … Mây nó về, mày ngồi đấy tao đi bắc sẵn nồi trước.
(Bà Hội vào Sơn lại đi lại, nhìn ngắn dò lo… một lúc bà Hội ra)
SƠN: Nhà cửa sao mà bây giờ lụp xụp quá vậy má
BÀ HỘI: Mày tính, bom đạn liên miên, dựng lên sụp xuống, tiền đâu nữa mà làm lại
SƠN: (Chép miệng) Má cứ ở mãi đây thì tránh sao cho khỏi liên lụy. Má sửa soạn, ít bữa về thành ở với tôi cho nó yên ổn…
BÀ HỘI: Tao không đi đâu;
SƠN: Sao vậy?
BÀ HỘI: Quen cái đất cái đai, cái cây cái cỏ ở đây rồi!
SƠN: Má mà không tách khỏi được ba cái lũy tre thì má còn khổ suốt đời…Nhưng mà, thôi, má ở đây thì cứ ở, nhưng má đừng theo lũ Việt cộng làm gì
Nè tối nay má không được đi truy điệu thằng Tú nghe không. Má mà đi một lần nữa là ông cố vấn Mỹ ổng lột lon tôi đấy
BÀ HỘI: (Giả vờ) Ủa có truy điệu anh Tú sao?
SƠN: Má đừng giả bộ nữa, lẽ nào má lại không biết?
BÀ HỘI: Ai người ta tin mà cho má biết
Bởi anh Tú bị mày sát hại
(nên) Mẹ con tao mất hết lòng tin.
SƠN: Ồ, vậy thì càng tốt. Vậy đêm nay má với con Mây cứ ở nhà không được đến chùa nghe không?
BÀ HỘI: Sao vậy mày?
SƠN: (Hùng hổ) Tôi được lệnh cấp trên
Phá tan lễ truy điệu
BÀ HỘI: Người ta truy điệu chớ người ta có làm giặc đâu mà phải phá hả mày?
SƠN: Má không biết, Việt Cộng nó sâu lắm, bữa trước ngài cố vấn có hơi nhượng bộ (để cho) chúng đi chôn thằng Tú đàng hoàng (nên)
Lũ dân làng được thể rất hăng
(Việt cộng muốn nhân cơ hội đó tổ chức lễ truy điệu thằng Tú để gây thêm oán thù)
Cho bọn nó dễ bề lợi dụng (đó má à!)
Ngài cố vấn ra lệnh cho tôi
Phá cho được âm mưu Việt cộng
(Nếu nói ngọt không nghe thì)
Mổ bụng chơi lấy một vài thằng
Nếu chúng gan không đầu hàng (thì) xả súng máy diệt luôn cả đám
BÀ HỘI : (Nói riêng đau khổ)
(Chao ôi) Giọng nói như giọng ai lạ lắm
Nào phải đâu giọng lưỡi đứa con tôi
(Quay sang Sơn) Sơn à
Mày lãnh làm chi cái việc giết người
Tao nghe nói mà khắp mình mọc ốc
SƠN: Má tưởng ai cũng làm được sao? Việc này phải gan lắm mới làm được.
BÀ HỘI: (Cố gắng ôn tồn) Sơn à
Gan gì việc giết người uống máu
Để nhuốc nhơ cả một đời con
(Thôi, con hãy trả lon lại cho người Mỹ về đây ở với Má với em
Má hứa nuôi con sung sướng suốt đời
Không phải làm lụng gì hết, thà rằng
Má cong lưng làm lụng nuôi con
Còn hơn là thấy con
Mỗi ngày một giống như quỷ dữ
Má khổ lắm con à?
SƠN: (Cười) Má biểu tôi về má nuôi à? Má làm như má giàu lắm. Má nuôi cái thân má chưa xong còn định nuôi ai? Hay là má định nuôi tôi theo cái kiểu.
Ngày hai bữa dưa chua cơm hẩm
Quanh năm toàn áo vải quần gai
Như má với con Mây vậy? Thôi, tôi xin má.Tôi không thể sống kham khổ như má với con Mây được đâu. Tôi không chịu được cái kiếp
Làm gẫy lưng mà không đủ tiền xài
(Hắn ngừng một lúc rồi đổi giọng)
Ủa chớ con Mây đâu hả má?
BÀ HỘI: À nó đi bán nồi trên chợ huyện.
SƠN:Tức quá, không biết má thương tiếc gì cái làng này không biết. Thôi, má quyết định đi. Về thành ở với tôi
BÀ HỘI: Không được đâu
SƠN: Sao lại không ?
BÀ HỘI: Mày nghĩ coi
Dù vườn tược ruộng nương chẳng có
Nhưng còn mả mồ ai kẻ khói hương (hả con ?)
SƠN: Ái chà; Má cũ quá! Mồ mả ông cha có đẻ ra tiền đâu mà khư khư giữ mãi vậy má không nhớ tục đời nói ” Lúa thóc đâu bồ câu theo đó” sao. Đối với tôi thì
Đâu có tiền thì nơi đó quê hương
Theo chi mãi tổ tiên mồ mả (cho nó cực chớ)
BÀ HỘI: Mày nói nghe thật lạ?
Thói ấy má chưa quen (đâu)
SƠN: Thì má cứ lên ở rồi nó quen đi
BÀ HỘI: (Má tưởng là) Hễ làm người phải theo nghĩa theo nhân
(Chớ đâu có phải) Giống gà vịt mà chạy theo lúa thóc
SƠN: Má quê biết chỗ nói
Chuyện nhơn nghĩa trong sách xưa đã mục
Đời văn minh thì tiền của là hơn
Má xem cái nơi văn minh nhất thế giới là nước Hoa Kỳ quốc kia, ở bên đó
Đâu còn ai nói nhân nghĩa nói bà con (Mà toàn là)
Vua dầu lửa, vua ô tô, vua súng đạn (thôi à)
Thời thế bây giờ nó khác lắm má à, má hãy nghĩ lại đi, đừng có cũ kỹ quá vậy
BÀ HỘI: (Quay ra nói riêng, dằn từng tiếng)
Thời thế khác xưa ư thời thế khác xưa rồi
(Bà đứng im nhìn xa xăm)
CẢNH PHỤ
Lớp kéo lưới
(Đám dân chài ra)
LÁI THUYỀN: Anh em ơi!
TẤT CẢ: Ơi!
LÁI THUYỀN: Nghỉ tay xong rồi, tôi bàn với anh em như vầy
Trời hãy còn sớm sủa, ta tranh thủ kéo thêm một mẻ nữa rồi hãy về dự lễ truy điệu anh Tú cũng không muộn – Anh em đồng ý không?
TẤT CẢ: Đồng ý
LÁI THUYỀN: Vậy hãy sữa soạn đi
Hò Hò hố, giàn nậu vô
TẤT CẢ:(hò theo) Hò hố, giàu nậu vô… hò
LÁI THUYỀN: Hò hố, hò khoan…
Hô hò khoan là hò hố khoan
Quyết tâm bám biển
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Bám biển làm ăn
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Ngày thì kéo lưới
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Tối săn giặc thù
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁi: Trời kia có tỏa
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Có tỏa mây mù
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Lòng ta vẫn sáng
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Lời Bác Hồ Chí Mình
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Quyết dành độc lập
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Độc lập tự do
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI : Lướt trên sóng cả
TẤT CẢ: Là hò hố khoan
LÁI: Ta giữ cho vững chèo
Ta giữ cho vững chèo
TẤT CẢ: Rị hổ rị; Rị hố rị
Rị hổ rị; Rị hố rị…….
(Tất cả kéo vào)
CẢNH PHỤ
(Bông và một thiếu nữ ra, tay bưng một quả lễ vật)
BÔNG: Đố em biết cái gì trong này?
THIẾU NỮ: Bánh trái đó cúng anh Tú chứ gì?
BÔNG: Bánh thì sai, trái thì trúng, nhưng mà trái gì em nói thử coi
THIẾU NỮ: Xoài, vú sữa…
(Bông lắc đầu)
THIẾU NỮ: À lê ki ma; Đúng là lê ki ma rồi;
BÔNG: Chưa trúng
THIẾU NỮ: Sầu riêng, măng cụt, trúng chưa?
BÔNG: Chưa – Trái này đặc biệt lắm, em mà đoán trúng, chị kêu bằng chị đó
THIẾU NỮ: Trái gì cà?
À, mít tố nữ, mít tố nữ là đặc biệt nhứt
BÔNG: Cũng không phải. Nè, lại đây chị cho xem
(Thiếu nữ lại gần, Bông mở hé nắp của…)
THIẾU NỮ: (Reo to ) Ơ, trái lựu…
(Bông vội đưa tay bịt miệng thiếu nữ)
BÔNG: Đúng trái lựu đấy!
THIẾU NỮ: Nhưng mà lựu này, lựu này, cúng anh Tú xong, trả lại ác ôn phải luôn phải không chị
BÔNG: Đúng rồi
THIẾU NỮ: Có qua rủ chị Mây không hả chị?
BÔNG: Có chớ, ta đi mau đi
(Cùng vào)
(Mây ra)
MÂY: Một dòng máu chia hai trận tuyến
Sơn ơi, Anh tệ chi lắm vậy
Bởi ma xui hay quỷ dẫn đường?
Quyết bạo tàn anh mưu cuộc giầu sang
Anh đã quên lời má dạy từ thủa nhỏ rằng
Giữ nhân nghĩa chớ ham điều phú quý (Rồi sao?)
Nam ai Phú quý quên lời má dặn
(Anh làm cho) Má lưng còng cay đắng vì con
Sơn ơi., Anh có biết không? Gần chục năm trời nay
Xóm thôn ứ hận no hờn
(Ở đời gieo gió thì gặp bão)
Gió anh gieo mạnh bão càng mạnh hơn)
Bước thấp cao cồn cào thương giận
(Tôi đây) Nguyện giữ tròn nghĩa xóm tình dân
(Bông và thiếu nữ ra)
BÔNG: Kìa Mây, định đến rủ Mây đi luôn đây. Mây làm sao vậy?
MÂY: Tao nghĩ giận ông Sơn đến tím ruột đấy thôi
BÔNG: Còn tao, tao thấy thương ổng quá…
MÂY: (Mây cướp lời) Thương à?
BÔNG: Ủ tao thương ổng, nên tao đem cho ổng mấy trái lựu. Mầy coi đây…..
(Giở cho Mây xem)
MÂY: Ổng cũng đáng lãnh trái lắm mà
BÔNG: Mày hết giận chưa? Thôi đi mau!
(Đèn tắt)
CẢNH 9
Trở lại nhà bà Hội
(Chú ý thiết kế trong nhà và ngoài đường làng cũng thấy – Sơn ngồi trong đang uống rượu – Bà Hội bước ra nói với khán giả)
BÀ HỘI: Tôi phải phục cho nó say mềm đêm nay. Ít nhất cũng giữ yên được cho lễ truy điệu (Sơn đặt cốc rượu xuống, đứng lên nghiêng ngả vì say)
SƠN: Má dại lắm. Lên đồn ở với tôi cho sướng cái tuổi già má không muốn, lại cứ thích ở đây. Thôi cũng được, mà má à, má đừng theo tụi Việt cộng mà mang họa lây. Chỉ vài bữa nữa thôi)
Tụi Việt Cộng sẽ bị chúng tui quét hết
Tui về đây đóng chốt tại làng
(Tôi sẽ) Tống vô tù tất cả bọn liên quan
Chiếm hết thảy những ruộng dìa tốt nhất
(Má sẽ coi tôi)
Làm chủ cả dìa cả đất
(Còn bọn dân cày, dân chài thì)
An phần tôi tớ như xưa
(Má với con Mây sẽ)
Hết lo đi sớm về trưa
(Mà) Mặc sức ăn to xài lớn (đó nghe)
(Cười điên dại)
Phải diệt gấp, diệt gấp hết tụi Việt Cộng…
(Sơn say mèm ngã ra ngủ…)
(Bà Hội dọn dẹp xong ra, Thấy Sơn bỏ giây thắt lưng có đeo súng, lấy đem vào, rồi ra lại, bà nhín Sơn ngao ngán, ngồi thừ người)
BÀ HỘI: (Nói một mình) Chao ôi!
Con tôi đó hay Dạ xoa thoát kiếp
(Mà nó) Nói năng toàn giọng lưỡi ác ôn
(Thôi đúng rồi? đây là)
Xác con tôi hồ ly Mỹ đã thay hồn
(Nên) Miệng nó nói toàn những câu của Mỹ
(Bà bước lại nhìn, Bỗng thấy chiến cong đồng Sơn còn đeo trong tay)
(Nói tiếp) Chao ơi ! Chiếc cong đồng! Chiếc cong tôi đeo cho nó khi mới lọt lòng
Nhìn thấy chiến cong đồng
(Tôi) Nhớ thằng con bé bỏng_
Môi đỏ tự hoa vông
Ngậm vú tôi đòi bú
(Bà bước lại nhìn gần Sơn)
Chiếc cong đồng thấm mồ hôi đen bóng
(Mà) Hình dạng đứa con sao khác xưa nhiều
(Suy nghĩ một lúc) – Phải rồi
Giặc cướp của tôi đứa trẻ đáng yêu
Đem đổi lại tên ác ôn ghê tởm
Đôi tay nhỏ từng chơi vơi đòi ẵm
Đã nổi gân đen cầm súng giết người
Đôi môi hồng như ngậm quả dâu tươi
(Thế mà nay) Đa nồng nặc hôi tanh mùi rượu máu…
(Lũ giặc Mỹ)
Lũ dạ xoa khát máu
Hãy trả cho ta đứa trẻ thơ ngây
(Bà con ơi) Còn phương chi, còn có cách gì
Tôi giành được đứa con trở lại
Bán thán bán oán
Gió quỷ thổi ngây hồn trẻ dại
Tình người đâu thức tỉnh nổi con rồi
(Anh Tú ơi – Anh có hiểu cho đâu. Anh chết đã đành nhưng thằng Sơn của tôi cũng chẳng còn đâu nữa)
Súng Mỹ đã trao tay
Kẻ bị thay hồn người mất xác
(Nhưng, dẫu có thế nào đi nữa là tôi đây)
Nghĩa làng không đổi dạ
Quyết đem trăm đắng xóa ngàn cay
(Bỗng có tiếng chuông chùa ngân nga từng hai tiếng một trong tiếng chuông ngân vang nghe như có tiếng hát đồng ca bài “Kinh cầu nguyện”)
BÀ HỘI: (Căng thẳng tột độ) Trời ơi tiếng chuông…
Tiếng chuông đó hay oan hồn anh Tú
Gọi bà con thôn xóm trả thù giùm
(Anh Tú ơi) Thằng Sơn kia, tên thủ phạm đang nằm
Tôi phải giết nó tôi trừ họa cho làng xóm
(Bà chớp lấy con dao găm của Sơn rút ra khỏi vỏ xông lại định đâm, nhưng bà đưa tay dao lên rồi buông xuống)
(Mà không được) Tôi giết tên hung thủ
Cũng là giết thằng con
(Bỗng có tiếng gõ cửa và tiếng gọi)
TIẾNG GỌI: Trung úy Sơn, trung úy Sơn
BÀ HỘI: Trung úy đi rồi
(Lính ngụy đi. Bà Hội quay vào)
Bà Hội: Chao ôi gấp lắm rồi
(Tôi) Phải giết ngay thằng giặc bạo tàn
Để cứu lấy bà con làng nước
(Bà Hội xông tới lại lắc đầu…Rồi bà quay ra nhắm tít mắt, cầm dao xông vào, nhưng lại mở mắt ra dừng tay lại)
Khổ cho tôi
Nói lối rịn Nhắm mắt lại sợ mũi dao đâm trật
Mở mắt nhìn đây mắt mũi thằng con
Tôi giết ác ôn trừ hại cho làng
Không biết có ai
Chê trách mẹ đã giết con rứt ruột
(Hay không)?
(Chao ôi ) Để thằng con gây ác
(Hay là) Vằm tên giặc tan xương?
(Trời) Tay tôi run đầu óc quay cuồng
(Tiếng chuông lại vọng ra……)
Anh Tú ơi, oan hồn anh hãy nhập vào tay tôi
Đi, anh hãy biến tay tôi thành tay anh đi
(Đặng mà) Giết kẻ địch trả xong oán bận
(Bà quay cuồng trong đau khổ)
Thương hại cho tôi…
Đưa dao lên mấy bận
(Rồi lại) Buông dao xuống mấy lần
Giết giặc thù tôi muốn trọn tình dân
(Nhưng sao)
Đâm ngực trẻ cứ đắn đo tay mẹ…
Tha cũng không được giết cũng không xong….
Tôi biết làm sao bây giờ? …… À phải rồi
(Tôi) Trói nó lại nạp cho du kích
(Rồi) Giết hay tha tùy liệu xóm làng
(Bà chạy vào trong.Tiếng chuông lại vọng ra và Sơn giật mình dậy…)
SƠN: Chết rồi; tiếng chuông báo hiệu của bọn nó rồi. Sao bọn lính nó không đến gọi ta?
(Nhìn quanh tìm súng)
Súng đâu rồi, Súng của ta đâu? Má ơi má!
(Bà Hội từ trong ra, tay cầm dây thừng, thấy Sơn dậy bà buông rơi dây thừng)
BÀ HỘI: (Nói riêng) Nó tỉnh dậy rồi
Làm sao bây giờ?
Nó mà sổng được ra
(là) Bao nhiêu người uổng mạng!
SƠN: Má, kìa má đi đâu vậy?
BÀ HỘI: À tao đi tìm con Mây
Mày ngủ đi, dậy làm gì?
SƠN: Ngủ sao được, chúng nó sắp truy điệu rồi kìa
BÀ HỘI: Truy điệu kệ người ta
Con cứ ngủ cho khỏe xác
(không được sao?)
SƠN: Ngủ sao được, súng tôi đâu?
BÀ HỘI: Tao cất rồi
SƠN: Đưa súng cho tôi lập tức, trễ giờ mất rồi!
BÀ HỘI: Mấy năm mới về nhà, mày làm gì gấp vậy
SƠN: (cáu) Gấp lắm gấp lắm
Súng đâu? Súng đâu?
BÀ HỘI: Việc của Mỹ thì Mỹ lo
Việc của mày là cứ ngủ
SƠN: (càng cáu) Thiệt tức quá, bà cứ nói xà quây. Súng đâu? Đưa đây cho tôi ngay.
(Nói dằng từng tiếng) Đưa súng cho tôi
BÀ HỘI: (Dứt khoát) Tao không đưa!
(Sơn vào sục sạo trong buồng. Bà Hội ra, đứng chắn ngang trước cửa)
SƠN: (ra suy nghĩ một chút) Thôi không cần, tôi ra lấy súng của lính vậy
BÀ HỘI: (Lạnh lùng) Mày không đi đâu hết
SƠN:Nói gia ban Bà tránh ra cho tôi đi
BÀ HỘI: (Kiên quyết) Tao cấm mày ra khỏi cửa!
SƠN: Tránh ra
BÀ HỘI: Mày hãy quay vào
SƠN: Tránh !
BÀ HỘI: Không!
SƠN: Tránh !
BÀ HỘI: Không!
SƠN: Bà theo Việt Cộng chẳng sai
BÀ HỘI: Tao giữ thằng con trở lại
Con tao, không được phản làng
Con tao không được phản làng
SƠN: Bà theo Việt cộng chống tôi?
BÀ HỘI: Tao quyết chặn tay giặc giữ
Để cho thôn xóm yên lành
SƠN: Thôi bà đi, bà điên rồi
(Hắn bực quá, xông tới nắm vai bà Hội ném sang một bên, và loang choạng mở cửa Bà Hội chạy vào trong lấy súng ra)
BÀ HỘI: Sơn! Đứng lại, không tao bắn!
(Bà vừa chạy ra đến tiền đài thì bỗng Sơn lùi lại và đưa tay lên trước mũi súng của hai du kích và Bông, Mây)
SƠN: (Run rẩy) Má ơi má cứu con với
(Bà Hội mặt trừng trừng nhìn vào Sơn
BÀ HỘI: Sơn
Mày chào đời theo dòng máu của tao (Mà sao)
Mày học thói Huê kỳ cướp nước ?
Việc tàn ác Mỹ xui, mày ghi sâu trong óc
Lời ngọt ngào mẹ dặn, mày gác bỏ ngoài tai
SƠN: Má ơi, cứu con với, con biết tội rồi
BÀ HỘI: Mày hãy tự cứu lấy mày
Trong nhà tù cách mạng!
(Bên cảnh đường xớn bon biệt kích lui dần, du kích và binh lính giác ngộ hiện ra…
TIẾNG NHÂN DÂN: Đả đảo quân đội giết người
Hoan nghênh anh em binh lính giác ngộ;
(Tên Mỹ chạy ra)
TẤT CẢ: Thằng Mỹ kia, hãy bắt lấy nó
MỸ : Các người không được làm loạn. Trung úy Sơn, trung úy Sơn đâu?
(Mây và Bông tay cầm lựu đạn xông ra)
MÂY: Trung úy Sơn đây!
(Mỹ hoảng hốt lui nhanh vào nhà bà Hội, bà Hội trông thấy )
Bà Hội: A thằng Mỹ
Trả con lại cho tao
Trả con lại cho tao
(Bà đưa súng định bắn, nhưng du kích kịp giữ lại. Bà nhìn hắn trừng trừng… Bà Tú chạy ra thấy quang cảnh, vụt chạy đến ôm chầm bà Hội)
BÀ TÚ: Thím tha lỗi cho tôi
Màn hạ
Hà Nội tháng 1 năm 1975
(1) Nếu diễn viên sắm vai không hát được hơi hờm thì chuyển sang nói lối
(1) Vẫn là kiểu “Khách nói” dùng hơi hờm như Tạ Ôn Đình – Nếu không xử lý được thì đổi ra nói lối Bà Hội thì hát khách bình thường
