Ở Sài Gòn
01/10/2020
Vào Sài Gòn, tôi thuê nhà trong hẻm Garceric, gần Bưu điện trung tâm. Ngôi nhà nhỏ nhưng phân bố ngăn nắp, hợp với túi tiền công chức nhỏ, và được cái thuận lợi là yên tĩnh, vừa gần cơ quan tôi, vừa gần chợ Tân Định nhưng xa các khu vực nghệ thuật. Tôi đi bộ đi làm, vợ tôi cũng đi bộ đi chợ. Hồi đó trung cấp (secondaire) như tôi mà không hề biết đến xe đạp. Và mặc dù cư trú trong vùng cải lương nhưng tôi không đủ tiền đi xem (lấy vé, đi xe kéo). Tôi bèn mua một máy hát chạy dây cót để nghe đĩa. Hồi đó chưa có máy hát chạy điện. Có hãng đĩa hát Béka và Asia. Đĩa Béka chuyên thu ca Huế và hát mới, đĩa Asia chuyên thu cải lương, thu luôn toàn vở cải lương thành từng bộ đĩa, có bán kèm dịch bản văn học. Tôi mua một bộ đĩa Cô Nhơn danh ca Huế, ca, và hai bộ đĩa cải lương “Trang tử cổ bồn” và “Quan âm thị kính”. Về ca Huế tôi rất phục tài của Cô Nhơn, nhất là trong điệu “hò mái nhì” giọng luyến láy của cô khi vút lên, nghe như sợi tơ trong suốt và mong manh. Về cải lương tôi thích các tài tử Năm Nghĩa, Út Trà Ôn, Tư Sạng, Tư Bé, Cần Thơ, Ba Bến Tre, Phùng Há, Sáu Tưởng, Hai Nén, Tám Thưa, Jean Tịnh….
Đi làm về, công việc duy nhất và thường xuyên của tôi là mở máy hát, nghe và hát theo. Tôi thuộc và ca được của ca Huế hai bài hò mái nhì “Chiều chiều trên bến Văn lâu” và Nam bằng “Nước non ngàn dặm”. Tôi thuộc của cải lương toàn bộ vở “Quan Âm Thị Kính” và “Trang tử cổ bồn” mà tôi cho là kinh điển của cải lương về giá trị văn học. Xin ghi lại bài Tây thi đối đáp với nhà sư và Thị Kính giả trai:
Nhà sư
Nói thường Nam mô A di đà Phật.
Từ ngày mà bần đạo lảu thông
Phật pháp và hiểu được máy
huyền vi cho đến nay thì
Nói lối Sớm bạn với non xanh nước biếc
Chiều vui cùng gió mát trăng trong
Thú thanh nhàn lạc tại kỳ trung
Mùi tục luỵ trí chi độ ngoại
Dưỡng tấm lòng tự tại
Thấm mùi đạo cao siêu
Riêng một bầu trời đất mặc tiêu diêu
Rảnh năm mối luân thường không hệ lụy
Như bần đạo đây là
Y bát giữ lòng tu kỷ
Từ bi hết dạ độ tha
Đã chán mùi phú quý vinh hoa
Quyết nương chốn thiền lâm thanh tịnh
(Thị Kính giả trai ra, quỳ)
Thị Kính
Bạch quá tôn sư
Trước phương trượng cúi đầu đảnh lễ
Giữa Phật đường bái kiến cao tăng
Tiểu sinh nay đà chán cuộc trần
Mong đại đức thâu làm môn đệ.
Nhà sư
Nói thường Nam mô A di đà Phật!
Con người ở cõi đời phồn hoa vật chất nầy mà có lòng
mộ đạo quyết chí tu Thân, là một việc rất tốt.
Nhưng với thư sinh đây
Nói lối vừa nghe qua ngôn ngữ
Và ngắm lại hình dung
Chẳng phải phường thi lễ gia môn
Thì cũng bực hào hoa tử đệ
Bởi vậy cho nên
Ca Tây thi Ta xem thư sinh đây
Là một người tuấn tú thanh niên
Vậy chớ quê quán ở đâu và danh tánh là chi?
Bởi cớ làm sao mà xuất gia đầu Phật
Đang giữa hồi tuổi trẻ đầu xanh
Có phải chăng vì ngộ biến gia đình
Hay khoa kỳ đã lỡ bước công danh
Cùng là trắc trở cuộc hôn nhơn
Vậy thì nguồn cơn hãy khá tỏ phân cho minh bạch
Vì cửa Phật đường vốn mở rộng cho mọi người
Riêng chỉ trừ những bọn hoặc thế du dân
Thì chốn thiền môn không hề dung nạp,
Mà bần đạo nhìn cho kỹ tướng mạo của thư sinh
Thì quả là một trang nam tử phú hào
Bởi cớ làm sao mà lánh xa trần tục
Đem thân nương vào chốn phật đường
Suy đi xét lại cho cùng
Lòng bần đạo đây không khỏi hồ nghi.
Thị kính
Bạch quá tôn sư
Như tiểu sinh đây
Nói lối Tiện danh là Văn Kính
Hàn gia ở tại Hớn thành
Bởi lòng trời xuôi khiến nguyện tu hành
Đức Phật khiến từ bi mộ đạo
Ngày nay quyết quy y Phật giáo
Không phải vì lỡ bước công danh
Không phải do ngộ biến gia đình
